Süfyan Kızılarslan / Ajans Bizim – Fosil yakıtların doğası gereği, en büyük petrol ve gaz şirketleri aynı zamanda en büyük sera gazı yayıcıları arasında yer alıyor. Küresel iklim değişikliğinin dünyanın gündeminde ilk sıralarda olduğu bir dönemde bu petrol devleri de büyüyor.
Salgının getirdiği küresel etki petrol ve gaz piyasasının devlerini ciddi bir krize sürüklemeye başlamıştı.
Küresel birincil enerji tüketimi 2019’a göre yüzde 4,5, petrol talebi ise yüzde 9 azalmıştı. Nisan 2020’de kısa bir süre de olsa West Texas Intermediate (WTI) ham vadeli işlemlerinin fiyatı sıfırın altına inerek 1983’ten sonraki en büyük günlük fiyat düşüşünü yaşadı.
Kimi araştırmacılar, bu talep çöküşünün endüstri üzerinde kalıcı bir etki yaratacağını söylemeye başlamıştı. Ancak 2021 bunun aksinin kanıtlandığı bir yıla dönüştü.
Dünya enerji kıtlığıyla karşı karşıya ve en yoğun kış henüz yerkürenin çoğu bölgesini etkisi altına almadı.
Üreticilerden gelen pandemi kaynaklı arz kısıtlamaları, toparlanan ekonomilerden gelen artan enerji talebine ek olarak, ülkeleri petrol ürünleri için mücadeleye sevk etti. Sonuç olarak, petrol fiyatları yeniden pandemi öncesi seviyelere doğru yükseldi.
WTI ham petrol fiyatları varil başına 80 doların üzerinde seyrediyor ve son beş yılın en yüksek seviyelerinde. Ayrıca, ABD doğal gaz fiyatları bu ayın başlarında bir milyon İngiliz ısı birimi (BTU) başına 6,5-7 dolarla yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Başka yerlerde, Avrupa referans doğalgaz vadeli işlemleri Mayıs 2020’den bu yana yüzde 1300 arttı.
Tabii ki, en büyük petrol ve gaz şirketleri de beklenenden daha büyük bir bu canlanma dalgası yakaladı. Bu da onların piyasa değerini artırıyor. CompaniesMarketCap verilerine göre, Ekim 2021’de dünyanın en büyük 10 petrol şirketinin değeri birçok ülkenin milli gelirini katlamış durumda. Değerleri daha da artacağı benziyor.
Saudi Aramco, 1,9 trilyon doları aşan piyasa değeriyle bu devasa küresel pazarda ilk sırada yer alıyor. Aramco’nun piyasa değeri neredeyse sonraki sırada yer alan 19 şirketin toplamın oluşturuyor.
Şirketin iki yıldan daha kısa bir süre önce Aralık 2019’da halka açılması onun piyasa değerini ölçülebilir kıldı. Ancak petrol devinin değerlendirmesi birdenbire ortaya çıkmıyor. Aramco, 2019 yılında 88 milyar dolar net gelir elde ederek dünyanın en karlı şirketi oldu. Apple bu unvanı 2020’de elinden aldı, ancak yüksek petrol fiyatları Aramco’yu 2021’de tekrar zirveye taşıyabilir.
Standard Oil bir asır önce bölünmüş olmasına rağmen, mirası bugün farklı boyutta yaşıyor. Listedeki en büyük ikinci ve üçüncü şirketler olan ExxonMobil ve Chevron, aslında doğrudan Standard Oil’in torunları. Ayrıca Shell ve BP, küresel petrol devleri olma yolunda Standard Oil’in orijinal portföyünden varlıklar satın aldı.
En büyük petrol ve gaz şirketlerinin coğrafi dağılımı, sektörün ne kadar küresel olduğunu gösteriyor. İlk 10 petrol ve gaz şirketi 7 farklı ülkeden geliyor. ABD bunların üçüne ev sahipliği yaparken, ikisi Rusya’da bulunuyor.
Çok petrol daha fazla sera gazı
Fosil yakıtların doğası gereği, en büyük petrol ve gaz şirketleri aynı zamanda en büyük sera gazı (GHG) yayıcıları arasında yer alıyor. Küresel iklim değişikliğinin dünyanın gündeminde olduğu bir dönemde bu petrol devleri de pazarda büyüyor.
Aslında, Suudi Aramco dünyanın en büyük kurumsal sera gazı yayıcısı konumunda ve 1965’ten bu yana tüm dünya emisyonlarının yüzde 4’ünden fazlasını oluşturuyor. Chevron, Gazprom, ExxonMobil, BP ve diğer birkaç petrol devi de Aramco ile en büyük emisyon gazı yayıcı listesinde yer alıyor.
Düşük karbonlu bir geleceğe geçiş, kuşkusuz dünyanın fosil yakıtlara daha az güvenmesini gerektiriyor. Ancak küresel enerji krizinin gösterdiği gibi, şu anda petrol ve gaz endüstrisinden tamamen uzak durmak mümkün değil. Bu pazarın devleri de trilyonluk değerlerini düşürmeye niyetli gözükmüyor.
