Kanada ve Almanya ile kıyaslanan market fiyatlarımıza dair yaptığım değerlendirmelerden sonra, pahalı bir ülkeyle de benzer kıyaslamanın yapılması istekleri geldi. Onu da araştırdık, bulduk ve yorumladık…
TÜİK, geçen yıla ilişkin hane halkı nihai tüketim harcamalarına göre; AB üyesi 27 ülke, 3 Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) ülkesi (İsviçre, İzlanda ve Norveç), 5 aday ülke (Türkiye, Makedonya, Karadağ, Sırbistan ve Arnavutluk), 1 potansiyel aday ülke (Bosna-Hersek) ve Birleşik Krallık’ın yer aldığı toplam 37 ülkeye ait bir fiyat düzeyi endeksi çıkartmıştı.
Bu endeksten; en yüksek değere sahip (162) pahalı ülke olarak İsviçre, en düşük değere sahip (47) ucuz ülke olarak da Türkiye çıkmıştı.
Bunun anlamı, bir İsviçrelinin 162 euro karşılığı aldığı mal ve hizmet sepetinin Türkiye’de 47 euroya satın alınabilmesiydi.
Bu araştırmaya bakarak pahalı ülkeyi bulmuş olduk. Geriye ise bu ülkeyle kıyaslamalı alışverişin videosunu bulmak kalmıştı, ona da ulaştık. Şimdi elimizde hazır olan Mart ayı videosundan, İsviçre Migros ile Türk Migros alışverişlerini ve iki ülkenin asgari ücret seviyelerini birlikte karşılaştıracağız.
26 ürünlük alışverişlerin listesini ve detayını yazımın sonuna ekliyorum. (Kaynak: YouTube, Serdarhan Güler videosu). Bilgi edinmemizi sağladığı için genç kardeşimize teşekkür ediyorum.
Alışverişin hikâyesi:
• İki ülkede, yönetimleri ayrı olsa da kökleri aynı olan iki perakendeci seçilmiş. Ortak özellikleri private label (PL) uygulamalarına ağırlık vermiş olmalarıdır. Ancak İsviçre tarafında PL oranı yüzde 70 olduğundan, bilinen markalara daha az rastlanır durumdadır.
• Nitekim listede sadece 3 marka eşleştirilebilmiş. Head&Shoulders, Nutella ve Heinz her iki tarafın listesinde de yer alıyor.
• Bazı tanınan markaların (5 adet) İsviçre rafında bulunmamasına karşın, neden Türkiye’deki listeye dahil edildiğini ise anlayamadım. Zira Türk Migros’ta; Balparmak, Colgate, Lipton, Doritos ve Nestle markalarından daha düşük fiyata sahip muadil ürünler bulmak mümkündü. Eğer bu gerçekleşseydi, Türk Migros fiş tutarı biraz daha düşük çıkabilirdi. Böylece fiyat farkı daha da açılabilirdi.
• 14 çeşitte ise Türk Migros’taki en ucuz olan ürünler bulundu, sonra İsviçre’de muadili arandı. Bu sebeple listede sadece bizdeki ürünlerin markasına yer verdim, diğer tarafta ise zaten çoğunluğu kendi özel markalarıydı.
• Ürün gramajları Türkiye’de seçilen ürünlerle eşleştirildi.
• 9 Mart 2020 tarihinde frank kuru 6.5 TL idi.
• Eğer Türkiye’deki alışveriş tutarını İsviçre frankına çevirirsek, 52,6 frank yapar ki; nerede ise oradaki fiş tutarının yarısından az tutar (yüzde 45,7).
• Ancak tüketicinin cebindeki paranın da aynı olmadığını unutmayalım. Türkiye’deki asgari ücretli tüketicinin geliri 358 frank karşılığıdır. Yani oradaki tüketici gelirinin yüzde 10’u kadar bile değil. Elbette böyle bir kıyaslama doğru değildir ama eğer fiyat düzeyi döviz cinsinden karşılaştırılırsa, gelir düzeyi de döviz cinsinden karşılaştırılır ki bu durumda da tuhaf sonuçlara ulaşılır.
• O zaman her iki ülkenin parasını 1 birim kabul ederek, harcama yapanların gerçek gelirlerini ve alışveriş tutarlarını kendi para cinsleri ile kıyaslayalım.
• İsviçre’de ortalama asgari ücret 3800 frank iken, Türkiye’de 2324 TL’dir. Elbette 3800 frankı 6,5 TL ile çarpıp 24.700 TL’ye şaşırmıyoruz. Zira geliri dışarda tutarak, sadece fiyat seviyelerine göre ‘Satınalma gücü paritesi’ hesabı yapmak ne kadar yanlışsa, yüksek giderleri dışarda tutarak geliri büyük göstermek de o kadar yanıltıcı olur.
• İsviçre’de 115,3 frank tutan alışveriş, Türkiye’de 342 TL tutmuştur.
• İsviçreli tüketici 3800 franklık geliri ile bu alışverişi 33 defa tekrarlayabilirken, Türk tüketici 2324 TL geliri ile aynı alışverişi 7 defa yapabilmektedir. Hadi yukarda bahsettiğim markalı ürünler sebebiyle 8 alışveriş yapılabilsin. Yine de satınalma gücü hakkında fikir veren bu büyük farktır.
• Bir başka hesapla; böyle bir alışverişe İsviçre’de gelirin yüzde 3’ü harcanırken, aynı alışveriş ülkemizde gelirin yüzde 15’i ile yapılabiliyor.
• Eğer İsviçre ile aramızda ücret ve fiyat düzeyi benzerlik gösterseydi, ülkemizdeki alışverişin tutarı 70 TL olmalıydı. Veya 342 TL harcama yapanın geliri 11.400 TL olmalıydı.
• Bu gelir farkına rağmen, İsviçreli de kendi ülkesini pahalı bulduğu için çoğunlukla toplu alışverişini Almanya’dan veya Fransa’dan yapıyor. Yani ‘nasıl olsa paramız var’ diyerek bol keseden harcamıyorlar. Aynen orta ve üst gelir grubuna mensup Alman vatandaşının bile Aldi tercihinde görüleceği gibi…
Burdan ne çıkar?
Dünyada çok küçük bir azınlık hariç, kimse parayı sokaktan toplamıyor. Bunun için en sık yapılan harcamaların, gelir içindeki payı korunmaya çalışılıyor. Eğer marka sahipleri ve perakendeciler buna yardımcı olmuyorlarsa, tüketiciler kaliteden taviz vermek zorunda kalıyorlar.
İşte İsviçre Migros’un 93 yıl önceki kuruluş amacı buna dayanıyordu. Ülke genelinde fiyat düzeyini düşürme gayretlerine marka sahipleri direnince, o markalar rafın dışında kaldı, yerlerini ise private label ürünler aldı.
Buna rağmen genel fiyat düzeyi diğer ülkelere göre yukarda kalmaya devam etti.
Peki bugün İsviçre kime göre pahalıdır?
Dışardan bakanlara göre…
Kendi vatandaşının gelir düzeyine göre pahalı sayılmaz. Diğer yüksek giderlere göre de ucuz sayılmaz. Ancak insanca yaşamaya yetecek kadar gelire sahip oldukları rahatça söylenebilir.
Refah düzeyi yüksek ülke; standartları yüksek, gelir dağılımı adaletli ve vatandaşlarına iyi bakan ülke demektir. İsviçre 2019 yılı refah düzeyi listesinde; Danimarka ve Norveç’in arkasından 3. sıradadır. Aynı listede ülkemiz 91. sıradadır (Kaynak: The Legatum Institute).
Komşu ülkelerden yaptıkları alışverişe gelince; sadece coğrafi bölge avantajını kullanıyorlar.
Hangi tüketici yüzde 40 daha ucuz alışveriş için 1 saat uzağa gitmez?
İşte satınalma gücünü daha da artıran bu avantajlarıdır…
Şimdi geliyoruz, neden Almanya’nın İsviçre’den daha ucuz olduğuna!
Almanya’da 1500 euro olan asgari ücret, İsviçre’de 3800 frank olduğundan ve “fiyat seviyesini, gelir seviyesi belirler” kuralı işlediğinden…
Ülkelerin fiyat düzeyinin düşük veya yüksek olması bir şey ifade etmez, aynı ürün sepetinin gelir içindeki payı gerçek satınalma gücünü belirler.
