Süfyan Kızılarslan / Ajans Bizim – Haziran ayından bu yana aylar geçtikçe dünya anormal derecede sıcak oldu. Bilim insanları bu yılki iklim değişikliği serpintisini “bir felaket filmine” benzettiler ve yeni veriler şimdi küresel sıcaklığın ne kadar olağanüstü olduğunu ortaya koyuyor.
Bu hafta yayımlanan iki önemli rapor, bu eşi benzeri görülmemiş sıcaklığın endişe verici bir resmini çiziyor: Birine göre insanlık en az 125.000 yılın en sıcak 12 aylık dönemini yaşadı, diğeri ise art arda beş ay boyunca rekor kıran sıcaklıkların ardından 2023’ün kayıtlı tarihin en sıcak yılı olacağının “neredeyse kesin” olduğunu ilan etti.
Edinburgh Üniversitesi İklim Değişikliği Enstitüsü İcra Direktörü David Reay CNN’e yaptığı açıklamada, “Son yıllarda iklim rekorlarının domino taşları gibi düşmesine çok alıştık. Ancak 2023, bu rekorların kırıldığı büyük marj açısından tamamen farklı bir oyun” dedi.
Kâr amacı gütmeyen araştırma grubu Climate Central tarafından yayımlanan uluslararası verilerin analizine göre, Kasım 2022’den Ekim 2023’ün sonuna kadar olan dönem, sanayi öncesi seviyelerin 1,32 santigrat derece üzerinde ortalama sıcaklıkla en sıcak 12 ay oldu.
Rapora göre tropikal Pasifik’te doğal bir okyanus ve hava durumu modeli olan El Nino sıcaklıkları artırmaya yeni başlıyor. Küresel ısınmanın güçlü ve uzun vadeli eğilimi, öncelikle gezegeni ısıtan fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanıyor.
Climate Central’ın bilimden sorumlu başkan yardımcısı Andrew Pershing, gazetecilerle yaptığı görüşmede, “Önemli olan bunun normal olmaması. Bunlar yaşamamamız gereken sıcaklıklar. Bunları yaşıyoruz çünkü atmosfere çok fazla karbondioksit saldık” dedi.
İnsanları çoğu etkilendi
Araştırmacılar, insanlığın büyük çoğunluğunun bu 12 aylık dönemde olağandışı sıcaklıklardan etkilendiğini, küresel nüfusun yüzde 90’ını oluşturan 7,3 milyar insanın “çok güçlü iklim parmak izlerine sahip” en az 10 gün yüksek sıcaklık yaşadığını tespit etti.
Hindistan’da 1,2 milyar insan (nüfusun yüzde 86’sı) en az 30 gün yüksek sıcaklık yaşadı ve bu durum iklim değişikliği nedeniyle en az üç kat daha olası hale geldi. Amerika Birleşik Devletleri’nde bu rakam 88 milyon kişi ya da nüfusun yüzde 26’sıydı.
Bazı şehirler özellikle ağır darbe aldı. ABD’de bu şehirler Güney ve Güneybatı’da yoğunlaşıyordu. Rapora göre Houston, Temmuz ve Ağustos ayları arasında art arda 22 gün süren aşırı sıcaklarla dünyadaki en uzun aşırı sıcak serisini yaşadı.
Rapora göre bu dönemde sadece iki ülke, İzlanda ve Lesotho, ortalamanın altında sıcaklıklar yaşadı.
2023 “en sıcak yıl”
Climate Central’ın bulguları, Avrupa Birliği’nin Copernicus İklim Değişikliği Servisi tarafından Çarşamba günü yayınlanan ve 2023’ün kayıtlara geçen en sıcak yıl olacağının “neredeyse kesin” olduğunu söyleyen bir başka analizin hemen ardından geldi.
Bu tahmin, raporun geçtiğimiz ayın, 2019’da kırılan bir önceki rekoru 0,4 santigrat derece geçerek önemli bir farkla kayıtlara geçen en sıcak Ekim ayı olduğunu ortaya koymasının ardından geldi. Ay, endüstri öncesi ortalamadan 1,7 santigrat derece daha sıcaktı.
Copernicus’un Müdür Yardımcısı Samantha Burgess yaptığı açıklamada, “Ekim 2023, küresel sıcaklık rekorlarının kırıldığı dört ayın ardından olağanüstü sıcaklık anomalilerine sahne oldu” dedi.
İngiltere’deki Reading Üniversitesi’nden iklim bilimci ve Profesör Hannah Cloke CNN’e yaptığı açıklamada, “Bu ekstra ısının olası etkileri iyi anlaşılmış durumda. Etkilerini daha şiddetli fırtınalar, daha yoğun yağmurlar ve seller ile daha yoğun, sık ve uzun süreli sıcak hava dalgaları, kuraklıklar ve orman yangınlarında şimdiden görüyoruz.”
Okyanuslar da ısınıyor
Eşi benzeri görülmemiş kara sıcaklıklarına ek olarak okyanus sıcaklıkları da yükselmeye devam etti. Copernicus’a göre Mayıs ayının başından bu yana sürekli olarak rekor seviyelerde seyreden okyanus sıcaklıkları, geçtiğimiz ay Güney Meksika’yı vuran Otis Kasırgası da dahil olmak üzere gezegenin dört bir yanında kasırga ve tropikal fırtınaların patlayıcı bir şekilde gelişmesine neden oldu.
Rapora göre Antarktika’daki deniz buzu da altıncı ay üst üste rekor düşük seviyede kaldı. Reay, “Hava sıcaklıkları, deniz sıcaklıkları, deniz buzu ve geri kalan her şeye ilişkin 2023 rakamları bir felaket filminden çıkmış gibi görünüyor” dedi.
Rekor sıcaklık, rekor insani acı
Londra Imperial College Grantham Enstitüsü’nde iklim bilimi alanında kıdemli öğretim görevlisi olan Friederike Otto, bu raporlardaki istatistikler büyük ve endişe verici olsa da asıl korkutucu olanın bunların arkasında yatan şey olduğunu söyledi. Otto yaptığı açıklamada, “Bu rekor sıcak yılı görüyor olmamız, rekor insani acı anlamına geliyor” diyor.
2023’ün sonuna yaklaşırken bile, olağanüstü sıcaklar durulacağına dair çok az işaret gösteriyor.
Çin’de Pazartesi günü 12’den fazla aylık sıcaklık rekoru kırıldı ve sıcaklıklar bazı yerlerde 34 santigrat dereceye ulaştı. ABD’de ise bu hafta çok sayıda sıcaklık rekoru kırılırken, Çarşamba günü Teksas’ın bazı bölgelerinde 34 dereceye ulaşılarak Kasım ayı rekoru kırıldı.
Rekorların önümüzdeki yıl da kırılmaya devam edeceği tahmin ediliyor. Pershing, “El Nino önümüzdeki yıl gerçekten ısıracak ve 2024’e doğru ilerlerken bu daha da fazla ısınmaya yol açacak” dedi.
Eşi benzeri görülmemiş küresel sıcaklık, ülkelerin Paris İklim Anlaşması’nın küresel ısınmayı 1,5 derece ile sınırlama hedefine ulaşma yolunda kaydettikleri ilerlemeyi değerlendirecekleri Aralık ayında Dubai’de yapılacak olan BM COP28 iklim konferansını daha da acil hale getiriyor.
Bilim insanları bunun petrol, gaz ve kömür yakmayı durdurmak anlamına geldiği konusunda net. Ancak BM tarafından yayınlanan bir rapor, hükümetlerin küresel ısınmayı 1.5C derece ile sınırlandıracak limitin iki katından daha fazla fosil yakıt üretmeyi planladıklarını ortaya koydu.
Reay, “Küresel sıcaklık ve deniz buzu kaybındaki bu artışların büyüklüğünden daha dikkat çekici olan tek şey, dünyayı Paris iklim hedeflerine ulaşma yoluna sokma konusundaki devam eden başarısızlığımızdır” dedi.
