TZOB Genel Başkanı Bayraktar: “Üretici market arasındaki fiyat farkı en fazla yüzde 386,43 ile kuru soğanda yaşandı, fiyat farkı patateste yüzde 316,25, lahanada yüzde 305, maydanozda 288, sütte yüzde 227,47 oldu. Markette kuru soğan 4,9 kat, patates 4,2 kat, lahana 4,1 kat, maydanoz 3,9 kat, süt 3,3 kat daha fazlaya tüketiciye satılmaktadır.”
Halide Özkul / Ajans Bizim – Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, Mart ayında üretici ve market fiyat farkının 5 kata ulaştığını belirterek, ‘’Üretici market arasındaki fiyat farkı en fazla yüzde 386,43 ile kuru soğanda yaşandı, fiyat farkı patateste yüzde 316,25, lahanada yüzde 305, maydanozda 288, sütte yüzde 227,47 oldu” dedi.
Bayraktar yaptığı yazılı açıklamayla Mart ayı üretici ve market fiyatlarını değerlendirdi. Mart ayında markette 22, üreticide 7 üründe fiyat artışı, markette 18, üreticide 12 üründe fiyat düşüşü yaşanırken, üreticide 13 üründe fiyatların değişmediğini bildiren Bayraktar, üretici ve tüketici fiyatları arasındaki farkın bir türlü kapanmadığına dikkat çekti. Kuru soğanın 4,9 kat, patatesin 4,2 kat, lahananın 4,1 kat, maydanozun 3,9 kat, sütün 3,3 kat daha fazla fiyattan tüketiciye satıldığını vurgulayan Bayraktar, ”Halen üreticide 35 kuruş olan kuru soğan 1 lira 70 kuruşa, 40 kuruş olan patates 1 lira 67 kuruşa, 67 kuruş olan lahana 2 lira 71 kuruşa, 50 kuruş olan maydanoz 1 lira 94 kuruşa, 2 lira 73 kuruş olan süt 8 lira 94 kuruşa satılmaktadır. Mart ayında fiyatı en fazla artan ürün markette ve üreticide sivri biber, fiyatı en fazla düşen ürünün ise markette kabak, üreticide kuru soğan oldu” dedi.
Market fiyatlarındaki değişim
Türkiye Ziraat Odaları Birliği olarak üreticiden tüketiciye halkın tamamını ilgilendiren gıda fiyatlarındaki değişimleri yakından takip etmeye ve kamuoyunu doğru bilgilendirmeye devam ettiklerini belirten Bayraktar Mart ayında markette en fazla fiyat düşüşünün yüzde 16,42 ile kabakta görüldüğünü belirterek şunları kaydetti:
‘’Markette Kabaktaki fiyat düşüşünü yüzde 14,49 ile salatalık, yüzde 13,55 ile fındık, yüzde 12,34 ile ıspanak, yüzde 9,83 ile kuru soğan, yüzde 8,14 ile pırasa, yüzde 6,90 ile Antep fıstığı, yüzde 5,52 ile marul, yüzde 4,49 ile elma, yüzde 4,36 ile yeşil soğan, yüzde 3,72 ile patates, yüzde 3,32 ile patlıcan, yüzde 2,87 ile lahana, yüzde 2,50 ile kuru incir takip etti. Markette en fazla fiyat artışı ise yüzde 33,67 ile sivri biberde yaşandı. Sivri biberdeki fiyat artışını yüzde 17,99 ile karnabahar, yüzde 16,37 ile domates, yüzde 7,98 ile nohut, yüzde 7,07 ile ayçiçek yağı, yüzde 4,79 ile yeşil mercimek, yüzde 4,16 ile tavuk eti, yüzde 3,41 ile kuzu eti, yüzde 3,38 ile kaşar peyniri, yüzde 3,20 ile toz şeker, yüzde 3,19 ile mısırözü yağı, yüzde 2,10 ile kuru fasulye takip etti.”
Üretici fiyatlarındaki değişim
Mart ayında üreticide havuç, maydanoz, yeşil soğan, elma, kuru fasulye, nohut, kırmızı mercimek, yeşil mercimek, pirinç, kuru kayısı, kuru incir, fındık ve zeytinyağı fiyatında bir değişim meydana gelmezken, fiyatı en fazla düşen ürünün yüzde 41,67 azalmayla kuru soğan olduğunu belirten Bayraktar, şu bilgileri verdi:
“Üreticide, kuru soğandaki fiyat düşüşünü yüzde 32,48 ile salatalık, yüzde 20 ile patates, yüzde 19,90 ile kabak, yüzde 10,93 ile patlıcan, yüzde 10,71 ile pırasa, yüzde 3,57 ile ıspanak, yüzde 2,33 ile limon, yüzde 1,96 ile lahana, yüzde 1,79 ile marul, yüzde 1,58 ile yumurta, yüzde 0,36 ile süt izledi. Üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 30,30 ile sivri biber, yüzde 16,90 ile domates, yüzde 1,95 ile kuzu eti, yüzde 1,74 ile kuru üzüm, yüzde 1,08 ile dana eti, yüzde 0,85 ile karnabahar, yüzde 0,40 ile Antep fıstığı takip etti.”
Fiyat değişimlerinin nedenleri, sorunlar ve çözüm önerileri
Bayraktar, Mart ayında üreticide en fazla fiyat artışının görüldüğü sivri biber ve domatesin fiyat artışında arzın seralardan sağlanmasının, hasat edilen ürün miktarındaki azalma ve halen ihracatın devam etmesinin rol oynadığını belirtirken, kuzu ve dana etinde artan yem fiyatlarının yanı sıra , arz ve talepte meydana gelen değişimin etkili olduğu kaydetti.
Fiyatı en fazla düşen kuru soğanı, salatalık, patates, kabak, patlıcan, pırasa, ıspanak ve limonun takip ettiğini hatırlatan Bayraktar, kuru soğan, patates ve limon fiyatlarındaki düşüşte pandemi nedeniyle lokanta ve otellerin tam kapasite çalışmaması, arz fazlalığı ve talepte yaşanan daralmanın pazarlama sorunlarına yol açmasının rol oynadığını bildirdi.
Patateste ortalama üretici fiyatının 40 kuruş olmasına rağmen Niğde ve Nevşehir’de fiyatların 20 kuruşa kadar gerilediğine dikkat Çeken Bayraktar, salatalık, kabak ve patlıcanda hasat edilen ürün miktarındaki artışın fiyata düşüş olarak yansıdığını bildirdi. Bayraktar, Pırasa, ıspanak ve lahanada talep düşüklüğü, marulda ise artan hava sıcaklıkları ve hasat edilen ürün miktarındaki artışın fiyatlara yansıdığını ifade etti.
“Girdi fiyatları bazı ürünlerde maliyeti artırdı”
Mart ayında takip edilen ürünlerin bazılarında görülen fiyat artışlarında, girdilerdeki fiyat artışlarının etkili olduğunu belirten Bayraktar, Başta gübre olmak üzere elektrik, zirai ilaç, sulama ücretleri, yem fiyatlarının son bir yılda fazla artış gösterdiğini, girdi fiyatlarında görülen kur baskısının fiyatları yükselttiğini anlattı. Bayraktar ancak kurdaki düşüşlerin fiyatlara yansımadığını özellikle gübre ve yem fiyatlarının son zamanlarda çiftçiyi zorladığına işaret etti. Bayraktar, son bir yılda enflasyon yüzde 15,61 artarken, DAP gübresi fiyatının yüzde 75, üre gübresi fiyatının yüzde 85,8, besi yemi fiyatının yıllık bazda yüzde 40,7 ve süt yeminin ise yüzde 43,9 arttığını dikkat çekti.
“Çiftçi borçları faizsiz olarak yapılandırılmalı”
‘’Gıda ithalatının pahalı olduğu bu dönemde hem üretimi artırmak hem de tüketicilerin ihtiyacını karşılamak zorundayız. Bu nedenle çiftçilerimizin rahat üretim yapmasını temin etmek için Bankalara ve Tarım Kredi Kooperatiflerine ödeyemediği için takibe düşen borçları ile yüksek faizle yapılandığı borçları faizsiz olarak uzun vadeye yayılmalı ve ödeme kolaylığı getirilmelidir. Sayın Cumhurbaşkanımıza ve ilgili bakanlarımıza ilettiğimiz bu sorunların bir an önce çözüme kavuşturulmasını bekliyoruz.’’ diyen Bayraktar şunları kaydetti:
‘’Üreticide fiyatı düşen ürünlere baktığımızda, üreticide fiyatı en fazla düşen ürün kuru soğan oldu. Bir diğer fiyatı düşen ürün de patatestir. Kuru soğan ve patateste rekoltedeki artışın yanı sıra pandemi nedeniyle talepte yaşanan daralmanın pazarlama sorunlarına yol açması fiyatlarda düşüşe neden oldu. Üreticimizin bin bir emekle ürettiği bu ürünler pandemi döneminde kısıtlı talep yüzünden üreticimizin elinde kaldı. Halen depoda olan ürünlerin pazarlanması konusunda Hükümetimiz üreticimize sahip çıkmalıdır. Kısır bir döngü içinde olan patates ve soğanda arz talep dengesini kuracak bir üretim planının üretici işbirliğiyle sağlanması gerekiyor.’’
Yapılması gerekenler
Üretimde istikrar için üretim planlamasının yapılması, sözleşmeli üretimin yaygınlaştırılması, ürün ihtisas havzaları ve piyasa düzenleyici kuruluşlar oluşturularak fiyatlarda istikrar sağlanmasının gerekliliğine değinen Bayraktar, üretimin doğru yerde, doğru zamanda ve doğru miktarda ekonomik olarak iç ve dış talebe göre planlanması, üretici örgütlenmesine önem verilmesi ve üretim maliyetlerinin düşürülmesi gerektiğini vurguladı.. Bayraktar şunları kaydetti:
‘’Salgın hastalıkla mücadele ettiğimiz bu dönemde marketlerde fiyat artışı olan ürün sayısının yüksek olduğu dikkate alındığında, tüketicilerimizin makul fiyatlardan ürün temin edebilmesi için, en azından çok tüketilen ürünlerdeki market fiyatlarının yakından takip edilmesi, denetimlerin artırılması ve piyasa düzeninin sağlanması gerekmektedir. Tüm kesimlerin sorumlu davranarak piyasaları bozanlara fırsat verilmemeli ve gıdaya uygun fiyatla erişimin kolaylaştırılması sağlanmalıdır. Salgın hastalık döneminde gıdaya erişimin ne kadar zor ve önemli olduğu bir kez daha görülmüştür. Çiftçilerimiz istikrarlı gelir elde ederek ürünlerini değer fiyattan satabilmeli, tüketicilerimiz de makul fiyatlardan ürün temin edebilmelidir.”
