Önümüzde bir Çin örneği var. Dünyanın en büyük bal üreticisi olmasına rağmen kaliteli balı yurt dışında arıyor. Aynı duruma düşmemek için buradan gerekli dersleri çıkartmamız lazım. Zira en kaliteli balı biz üretiyoruz ama sahtesinin tek türüne bile engel olamıyoruz. Dolayısıyla üretimde dünya birincisi olmamız belki mümkün olmayabilir ama kalitemizi yükselterek ‘en iyi balın üretildiği ülke’ haline gelmemiz pekâlâ makul bir hedef olabilir. Ancak bu günkü rahatlıkla ve umursamazlıkla olmaz!
Önce güncel ve gerçek resme bakmamızda fayda var…
Artık yazmaktan yoruldum; ülkemizde gerçek balın çok sınırlı sayıda markanın elinde kaldığını anlatmaktan…
Nihayetinde ben de bir tüketiciyim ve iki tanınmış markanın dışında bal tüketemiyorum. Haliyle beni seçeneksiz bırakanlara da çok kızıyorum…
Arıyla hiç karşılaşmamış yapay balları üretenleri, arıyı şurupla besleyerek onu da sahtekarlığa ortak edenleri, çam balı bulamayınca içine çiçek balı karıştıranları ve bu sahtekarlarla mücadeleyi bırakanları çok fazla anlattım.
Buna rağmen zaman zaman benim de payıma hileli ürün isabet edebiliyor. Geçenlerde aile fertlerimizden birinin yanılgısıyla evimize giren bir markanın (çam balı) kapağını açtığım an hileli olduğunu fark ettim. Oysa bir balın sahte olduğu bakarak, tadarak ve koklayarak kolay kolay anlaşılamaz.
Peki nasıl oldu da bu çam balı kendisini bu kadar kolay deşifre etti?
Kavanozdan tabağa boşaltırken su gibi akışkan olduğunu gördüm. Oysa çam balının kıvamı çiçek balından bile daha yoğundur. Elbette hemen, kalite kontrol birimiyle övünen büyük perakendecimizin mağazasında iade işlemini gerçekleştirip bildiğim markayla (aradaki farkı ödeyerek) değişimi sağladım. Bununla yetinmedim hem perakendecinin en yetkili yöneticisine hem de sorunlu markanın patronuna durumu direkt olarak aktardım.
Aradan geçen süre içinde bu ürünün raftaki konumu değişmedi. Buradan da anlıyoruz ki; hileli ürünler bizler gibi çok küçük bir azınlığı ilgilendiriyor!
Ülkemize ait şu gerçeğin altını çizmeliyim; satınalma gücü düşük kesimlerin artık hilesiz ürüne ulaşmaları giderek zorlaşmaktadır. Bu durumda da gıda güvenliği önceliğini kaybetmeye, her ne şekilde olursa olsun yeterli gıdaya erişim ilk sırayı almaya başlamıştır. Bu çok tehlikeli bir gelişmedir.
Otuz sene önce gerçek balın benmari işlemi esnasında; uygulanan ısı derecesindeki hata, en küçük bir enzim kaybına sebep olduğunda dahi paketlemeyi yapan firma yetkilisi hâkim karşısına çıkardı. Ben de benzer durumla 4-5 defa muhatap olmuştum. Oysa yukarda saydıklarımın yanında çok masum kalan bu kadar kusurun sözü bile edilemez…
Şimdi buna da çare bulmuşlar. Gerçek bala değil, sahte bala enzim ilave ederek analizlerden geçer hale getirmişler. İşin en acı tarafı; sektörün içindeki herkes, yani satan, alan, denetleyen bütün taraflar durumun farkında olmasına rağmen herhangi bir iyileşmenin görülmüyor olmasıdır.
Buradan sesleniyorum; taklit ve tağşişli ürünlerin halka açıklanması en son 1 Mart 2022 tarihinde gerçekleşti. Yani üzerinden geçen süre tam 15 aydır…
Oysa geçmiş senelerde en az 6 ayda bir listeler açıklanırdı. Devamını diliyorum.
Son 10 yılda 20 bin üreticinin arıcılığı bıraktığını duyuyoruz. Herhalde arının devreden çıkarıldığı bir ortamda bu eksiği tamamlayan unsurların araştırılması gerekir!
Dünya’dan Emel Yiğit’in haberine göre; Balparmak Yönetim Kurulu Başkanı Özen Altıparmak, “Türkiye bir bal ülkesi deniyor ama öyle değil. Türkiye sahte bal cenneti. Bunun önlemini almazsak, bu yıl sonuna kadar Türkiye balının Avrupa’ya ihracatı engellenebilir” diyor.
Yukarda hilelerden birinin şurupla yapıldığını belirtmiştim. Aynı haberde Altıparmak da “esmer pirinç şurubundan çok fazla tağşiş yapıldığını” söylüyor. Altıparmak devam ediyor; “Firmanın adı da belli, herkes de bunu biliyor ama önlem alınmıyor. Bunlar bir de ihracat yapıyor. İhracat yapılan ülkeler de tağşişi bulamıyor. Bizim bulduğumuz metot sayesinde esmer pirinç şurubundan tağşişi yapan 15 firmanın 14’ü yakalandı. Şimdi ben bir metot buldum. Bizim ülkemizdeki biri sahte balı Avrupa’ya ihraç ediyor, alan firma laboratuvarda anlayamadığı için kabul ediyor ama analiz metotlarını bizden öğrendikten sonra yine Türkiye’den giden sahte ürünler engelleniyor. Bunu biz sağladık” ifadelerini kullanıyor. Sahtecilikte gelinen son noktayı da “300 kilo Anzer balı çıkıyor, 30 ton satılıyor” diye özetliyor Altıparmak…
Sonuç olarak; yapılan hileler o kadar açık ki, bunu rekolte ile satış miktarı arasındaki farktan bile anlamak mümkündür. Açıklamaya çalıştığım üzere laboratuvara girmeden bile bazı ürünler “ben sahteyim” diye bağırıyor zaten…
Bazı perakendecilerin kalite kontrol işlemine neden boş verdikleri ise en fazla şaşırdığım tarafıdır. Çam balı kolay kolay kristalleşmez. Oysa raflar bu tarz çam ballarıyla doludur. Çiçek balında çok normal olan bu durumun, bütün ballar için geçerli olduğunu zanneden meslektaşlarımızda bilgi eksiği vardır. Oysa güvenilir tedarikçilerden doğru bilginin edinilmesi çok kolaydır.
Ucuz satmak önemlidir ama “ne pahasına olursa olsun” denemez…
Gıda güvenliği olmadan ‘yeterli gıdaya erişim hakkı’nın kabul görmesi anlamsızdır. Tüketicinin görece ucuz olduğu için büyük oranda taklit ve hatta sağlık riski taşıyan ürünlere yönelmesi, fiziksel ve mental olarak geri kalmış bir neslin oluşumuna neden olacaktır. Bilhassa çocuklarımızın yeterli gıdaya erişim hakkı, ancak güvenli ve kaliteli gıda tüketmeleri halinde amacına ulaşır.
Elbette bu da devletin sorumluluğundadır…
