Gerçeklerin yazılması bizim ülkemizde çok hoşa giden bir davranış değildir. Ben bu tavrı futbol maçlarından sonraki televizyon ve gazete yorumlarına benzetiyorum. Herkes olaylara kendi forma rengiyle bakınca da ilk harcanan maçın hakemi oluyor!
Hakem hatası ile kazanan taraf ise hakemi yere göğe sığdıramıyor.
Sonuç; kakofoni…
Kelime anlamı; “ses uyumsuzluğu, her kafadan bir ses çıkması hali…”
Neden böyle bir giriş yaptım?
Memleket 2 cephe olmuş; ortada durup, “hadi bu işi birlikte çözelim” diyenlere yer kalmamış. O zaman kendinize yer açmak için de uğraş vermelisiniz!
Doğruları bulmak için somut örnekler üzerinden anlık tespitlere ihtiyaç var.
Başlıkta belirttiğim üretici, pazar payı yüksek bir süt ürünleri markasının sahibidir. Senelerdir piyasa fiyat istikrarını korumak için büyük mücadele verir. Bunun için de zaman zaman ambalaj üzerine perakende satış fiyatını da basar. Fakat her perakendeci bu fiyat baskılı ambalajı kabul etmez. Çünkü daha yüksek giderlere sahip olan perakendeci; verilen daha yüksek ıskontolara rağmen öngörülen kârı yetersiz bulabilir. Hani serbest piyasa koşullarına tabiyiz ya…
Şimdi geçen haftaki canlı örnek üzerinden kârın ne kadar yetersiz kaldığına bakalım. Fiyatlandırmada çok titiz davranan bir yerel perakendecimizin sütlü dolabında, tanınmış marka tereyağının 225 gr fiyatı 16.50 TL idi (kg fiyatı 73 TL). Aynı zamanda bu fiyat üretici tarafından ambalaj üzerinde kırmızı renkte bir etiketle duyurulmuştu. Ürün indirimde veya kampanyada olmayıp, normal raf fiyatından satılmaktaydı. Zira bir hafta önceki indirimli fiyat bunun da altındaydı.
O marketten çıkıp yakındaki başka bir süpermarkete girdiğimde, aynı marka tereyağının 250 gr fiyatını 25.75 TL olarak gördüm (kg fiyatı 103 TL).
Görmekle kalmadım, eve döndüğümde eşimin alışveriş torbasındaki fişe bakınca; aynı ürüne bizim bütçemizden de yüzde 41 fazla ödeme yapıldığına şahit oldum. Elbette bu satış noktası artık bizim ev halkı için devre dışıdır…
Ancak yine de bu kadar büyük farkı sineye çekip sessiz kalamadım.
Yerel markete yeten brüt kâr marjının ulusal markete yetmemesini 1-2 puan fazlayla izah etmek mümkündür ama bu kadarı da çok fazla değil mi?
Neticede; tüketici adına da, üretici adına da üzülmemek mümkün değildir. Eğer kategori lideri olan markalar bile bu kadar gayrete rağmen fiyat istikrarını sağlayamıyorlarsa, piyasada oluşacak kaosu engellemek veya korunmak durumunda olanlara Allah kolaylık versin.
Yukardaki manzara için bir siyasetçimiz pratik bir çözüm bulmuş!
“İktidar olduğumuzda bu üç harflileri (marketleri) ve AVM’leri şehirlerin sınırları dışına yollayacağız. Bu konuda verilmiş bir sözümüz var” diyor.
Elbette indirim marketlerini işaret ediyor. Ben de kendilerine, iktidar için biraz daha hazırlık yapmalarını tavsiye ediyorum. Zira şehir dışındaki 30 bin dükkânı nasıl inşa edeceklerini, şehir içinde boşalttıkları 30 bin dükkânı da kimlere kiralayacaklarını henüz açıklamadılar.
Oysa bunun yerine plansız yatırımlardan bahsedilebilirdi, “nüfusa göre sınırlama getireceğiz” denebilirdi, o zaman haklı olunurdu. “Esnafı, çiftçiyi destekleyeceğiz, üretimi artıracağız, vergileri düşüreceğiz, asgari ücreti ve emekli maaşını artıracağız, kişi başına düşen geliri artırarak tüketicinin satınalma gücünü yükselteceğiz” şeklinde vaatler peş peşe sıralansaydı bile bu kadar şaşırtıcı olmazdı. En fazla “nasıl yapacaksınız?” diye sorardık.
Oysa bu günkü güçlü rekabet ortamında bile düşmeyen fiyatların, sürgün edilecek perakendecilerden sonra ‘nasıl düşeceği’ cevaplanması daha zor bir sorudur. Bakkallar, indirim marketlerinin olmadığı ortamda daha mı ucuz satacaklar mesela?
Evet indirim marketleri fiyatlarda eskisi kadar avantajlı değiller, bunu ben de zaman zaman söylüyorum. Ancak hâlâ piyasa fiyatlarının asgari seviyesini muhafaza ediyorlar. Yani en azından yukarda belirttiğim anormal fiyat makasını onlar yaratmıyorlar.
O zaman soralım;
Seçmenlerin tamamı tüketici olduğuna göre, onları daha düşük fiyatlara kavuşturacağınıza nasıl inandıracaksınız?
Esnafın kurtuluşu yukardaki 2 satıra sığmayacağı gibi tüketiciden de vazgeçmek pek anlamlı gelmedi bana. Elbette daha doyurucu bir açıklamayı beklemekteyiz.
Bir köşe yazarımız hem sormuş hem de cevaplamış; “Fiyatlar fahiş olsa perakendecinin net kârı yüzde 1.5’te kalır mı?” diye. Cevabı sorunun içinde gizli olduğu halde, yazar bununla da yetinmemiş ve “böyle bir şeyin mümkün olmadığı” şeklindeki görüşünü açıklamış.
Ben de diyorum ki; dipteki yüzde 1.5 net kâr, hatta olası yüzde 3 zarar, fiyatların makul seviyede olduğunun ispatı sayılamaz.
Zira ölçü; fiyatlandırma eyleminin terazisi olan brüt kâr ve faaliyet giderleri düşüldükten sonra geriye kalan esas faaliyet kârıdır. Finansal tablonun bu satırdan sonrası ise yatırım gelir ve giderleri ile finansman gelir ve giderlerini kapsar. Yani yanlış yatırım yapılmışsa, hesapsız dövize endeksli kredi alınmışsa, karşılığında kar topu gibi büyüyen kur farkı ve faiz gideri oluşmuşsa, elbette dipteki yetersiz oran bu hataların göstergesi sayılır. Ayrıntısı “Brüt kâr marjı üzerine” başlıklı yazımda görülebilir.
Bir eksik bilgiyi daha tamamlayayım. “Perakende sektöründe, kâr marjlarında düşüş var” demek, en azından gıda perakendesinin genelini yansıtmıyor. Halka açık 4 perakende şirketimiz içinden sadece birisinin, ilk 6 ay sonunda 2020 sonuna göre brüt kâr marjı 1 puan, faaliyet kâr marjı da yarım puan gerilemiştir. Diğer bir perakendecimiz aynı seviyeleri korumuştur. Diğer ikisinde ise artışlar söz konusudur.
Sonuçta;
Her kurum üzerine düşeni yaparsa içinde bulunduğumuz sıkıntıları aşmak o kadar zor olmaz. Yeter ki herkes kulüp formalarını çıkartıp milli formayı giyebilsin…
