Devlet Bahçeli’nin tekerlemeli konuşma merakı biliniyor! Meclis’teki Grup toplantılarında yeri göğü inleten ve muhalefetin “alayına” saydıran haşin konuşmalarını böyle sözcüklerle süslemek onun vazgeçilmez tutkusudur. Salı günleri kürsüdeki “akan yazı ekranı”ndan okumaya çalıştığı metinlerde mutlaka birkaç deyim, atasözü, tekerleme yer alır. Ne var ki bu ağdalı dile yabancı olan genç kuşak gazeteciler, Bahçeli’nin kullandığı deyimleri genellikle yanlış aktarıyorlar.
Devlet Bahçeli, iki yıl önceki Meclis konuşmalarından birinde, Kırım Savaşı sırasında asker cephedeyken kimi fırsatçıların bundan yararlanarak vurgunculuk yaptığını söylemiş ve sözlerini şöyle sürdürmüştü:
“Un yoktu, ekmek pahalıydı, İstanbul’a karaborsa egemendi. Düşman postalları topraklarımızı çiğnerken hayat pahalılığı insanımızı canından bezdirmişti. Felaketten istifade edip parsa toplayanlar ön plandaydı.”
Gelin görün ki Bahçeli’nin “parsa toplayanlar” sözü, tüm yayın organlarında “arsa toplayanlar” diye çıkmıştı! Ben de 28 Şubat 2022 tarihli BirGün’de yayımlanan “Arsa Toplamak!” başlıklı yazımla bu haberleri tiye almıştım!)
Benzer bir duruma geride bıraktığımız hafta içinde tanık olduk.
DHA (Demirören Haber Ajansı), MHP Genel Başkanı Bahçeli’nin Grup konuşmasında geçen bir tümceyi, “Bizim nazarımızda mahsurlu olan taraf, aslı astarı olmayan söylentilerin, gemiyi azığa alması, saçma sapan iddiaların azgınlaşması, fitnenin kamçılanmasıdır” diye aktardı.
Bu konuşmadaki “mahsur / mahzur” karışıklığını şimdilik geçiyorum.
Peki, gemiler nasıl azığa alınabilir?
DHA’nın bu haberi üzerine Bahçeli’nin konuşmasını kendi sesinden dinledik. Bu deyim orada, “gemi azıya almak” biçiminde, yani doğru olarak geçiyordu. Demek ki DHA muhabiri, Bahçeli’nin bu sözünü “gemiyi azığa almak” diye anlamış; editörler de özenli davranmayınca haber böyle servis edilmişti. Nitekim ajansın haberini olduğu gibi kullanan Evrensel, Habertürk, Independent Türkçe, NTV, Sabah, Yeni Şafak sitelerinde bu yanlış ifade düzeltilmeden yer almıştı. DHA, sonradan fark edip yanlışını düzeltse de yakıştırma deyim, çoğu sitede öylece kalmıştı…
Böylesine açık bir dil yanlışının birçok haber sitesinde düzeltilmeden kullanılması, editörlük kurumunun zayıflamasının, etkisizleşmesinin sonucu olsa gerek.
Bilindiği gibi “gem”, binicilikle ilgili bir sözcüktür ve atın ağzına takılan demir araca denir. “Gemi azıya almak” deyimi ise “azgınlaşıp söz dinlemez olmak” anlamında kullanılmaktadır.
Genç meslektaşlarıma öğüdümdür: Bahçeli’nin yüksek gerilimli, bol tekerlemeli, eğretilemeli, göndermeli konuşmalarını dinlerken çok dikkatli olun! Yoksa böyle “sağır duymaz, uydurur” durumuna düşersiniz!
* * *
KISA KISA
2014’teki Cumhurbaşkanlığı seçiminde Ekmeleddin İhsanoğlu’nun Basın Sözcülüğünü yapan Özlem Gürses’in bir yazısında gördüm şu tümceyi:
“Her ikimiz de Ekmeleddin Beyi daha önceden hiç tanımıyorduk, hatta ben adını bile zar zor duymuştum.” (23 Ocak 2017, https://ozlemgurses.com/ekmek-icin-ekmeleddin-2/)
Birinin “zar zor duyması” için kulağında sorun olması gerekir. Kendisi ekran yüzlerinden olduğuna göre böyle bir sıkıntısı yoktur diye düşünüyorum. Deyimi yanlış kullanmış bence. “Adını bile zar zor anımsamıştım” demesi gerekirdi ünlü sunucumuzun…
* * *
“NBA’de Joel Embiid double-double yaptı: Philadelphia 76ers play-off biletini kaptı!” (Cumhuriyet, 18 Nisan 2024)
Vallahi ben bu başlıktan bir şey anlamadım! Çünkü haber başlığında “yaptı” ve “kaptı”dan başka Türkçe sözcük yok!
* * *
“EĞLEDİK” Mİ “EYLEDİK” Mİ?
(BirGün, 9 Şubat 2024)
“Eğlemek” sözcüğü, “durdurmak, oyalamak” anlamında kullanılır. Örnek tümceler:
–“Arabayı eğle de binelim.”
-“Böyle ılıman bir iklimi bulunan yerde kim biraz eğlenmek istemez?” (Zeki Sarıhan, “Sürmeli Çukurunda Üç Sıcak Gün: 1”)
“Eylemek” ise “etmek, yapmak” gibi bir yardımcı eylemdir. O nedenle yukarıdaki başlığın doğru yazımı, “Acıyı bal eğledik” değil, “Acıyı bal eyledik” olmalıydı.
HAFTANIN NOTU
Bir Yoldaşa Daha Veda
Eski Sayıştay Denetçisi ve Devlet Denetleme Kurulu Üyesi, değerli arkadaşımız Kadir Sev’i de geride bıraktığımız günlerde sonsuzluğa uğurladık. Emekli olduktan sonra tarihsel Türkiye İşçi Partisi ile günümüz Türkiye Komünist Partisi’nde çalışan Kadir Sev, uzun süreden beri soL Haber sitesinde köşeyazarlığı yapıyordu.
Bir ameliyat sonrasında yaşamını yitiren Kadir Sev, 8 Haziran’da Ankara Nâzım Hikmet Kültür Merkezi’nde düzenlenen uğurlama töreninin ardından Karşıyaka Gömütlüğü’nde toprağa verildi.
Herkes tarafından çok sevilen Kadir Sev, sosyalizme yürekten bağlı bir parti emekçisiydi. Vakitsiz ölümünden derin üzüntü duyduğumuz alçakgönüllü, güler yüzlü, sevecen yoldaşımızı hep sevgiyle anımsayacağız.
Kadir Sev
