Recep Tayyip Erdoğan’ın (RTE) üçüncü kez cumhurbaşkanı (CB) adayı olup olamayacağı tartışması kadar akla ziyan, siyaset zararlısı, hukuku paspas eden bir tartışma olmasa gerek.
Anayasa ve yasalarda yazılı kuralların geçerli olduğu, yönetenlerin bu kurallara riayet ettikleri ülkelerde böyle bir tartışma olmaz ama burası Türkiye. Ne yazık ki (eskilerin deyimiyle) mevzuat müsait ama ahali…!
Çok yazıldı tartışıldı, tartışılıyor. Dahası, tartışma bitmeyecek; seçim sonrasına bile sarkacak. Bir de benim yazmam anlatmam yadırganmasın lütfen.
Hukukçu değilim ama “hukuk, hukukçulara bırakılamayacak kadar ciddi bir iştir!” Hukuk profesyonelleri, anayasa ve yasa metinlerini öyle bir dille yazıyorlar ki, sonunda kendileri bile nasıl anlaşılması ve uygulanması gerektiğinde anlaşamıyorlar; vakit ve enerji israfına yol açıyorlar. Gerçi, CB’nin nasıl seçileceği, görev süresinin ne olacağı, kaç kere seçilebileceğine ilişkin anayasa maddelerini çok açık yazmışlar ama yine de tartışılıyor. Ben, RTE’nin üçüncü kez CB adayı olup olamayacağını Bilal mahdumun anlayabileceği sadelikte sorular ve yanıtlarla anlatmaya çalışacağım.
***
İlk soru: Anayasa’ya göre cumhurbaşkanı nasıl seçilir?
Yanıt: 2007 yılına kadar cumhurbaşkanı TBMM tarafından seçiliyordu. TBMM’de ilk iki turda 2/3 çoğunluk, sonraki turlarda salt çoğunluk; buna karşın seçilemezse milletvekili seçimine gidilmesi ve yenilenmiş TBMM’nin CB’yi seçmesi ilkesi geçerliydi.
CB seçiminde 2007’de kriz çıktı, 22 Temmuz’da erken seçime gidildi; TBMM yenilendi ve Abdullah Gül, MHP’nin katkısıyla TBMM tarafından 11’inci CB seçildi.
Bu süreçte anayasa değiştirildi; değişiklik 21 Ekim 2007 tarihinde referandumla kabul edildi; CB’nin halk tarafından doğrudan seçilmesi benimsendi. Anayasada 2010 ve 2017’de değişiklikler yapıldı ancak CB’nin halk tarafından seçileceği hükmü aynı kaldı.
Soru: Cumhurbaşkanının görev süresi ne kadardır?
Yanıt: 2007 yılına kadar CB’nin görev süresi yedi (7) yıl idi. 2007’de anayasa değiştirilirken görev süresi beş (5) yıla indirildi. Anayasada 2010 ve 2017’de değişiklikler yapıldı ancak CB’nin görev süresinde değişiklik yapılmadı.
Soru: Bir kişi kaç defa cumhurbaşkanı olabilir?
Yanıt: 2007 yılına kadar yürürlükte olan anayasa hükmüne göre bir kişi sadece bir (1) defa CB seçilebilirdi. 2007 referandumuyla kabul edilen anayasa değişikliğinde “Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” hükmü getirildi; 2010 ve 2017 değişikliklerinde kaç defa CB olunabileceği hükmü aynı kaldı. Yani, “Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.”
Soru: Recep Tayyip Erdoğan kaç defa cumhurbaşkanı seçildi?
Yanıt: Erdoğan 10 Ağustos 2014’te yüzde 51,79 halk oyu ile 12’nci CB seçildi.
Erdoğan, 24 Haziran 2018’de yüzde 52,39 halk oyu ile tekrar CB seçildi.
Soru: İki kez Cumhurbaşkanı seçilen Erdoğan, üçüncü kez cumhurbaşkanı olamaz mı?
Yanıt: Anayasa “olamaz” diyor. Sadece bir şartla aday olabilir ve kazanırsa olabilir. 2017’de anayasa değiştirilirken, CB seçimi ile TBMM seçimi birleştirildi, “Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir” hükmü getirildi.Buna göre, şu anda Erdoğan CB görevinin ikinci döneminde; görevi 18 Haziran 2023 pazar günü sona erecek, yenisi seçilinceye kadar görevini sürdürecek.
Soru: Erdoğan hiç mi aday olamaz?
Yanıt: CB’nin nasıl seçileceği, kaç defa seçileceği, görev süresinin ne kadar olacağı konusunda 2007 yılında konulan hükümler değişmedi. 2017 referandumuyla kabul edilen değişiklikte sadece CB’nin yetkisi arttırıldı, seçilme yöntemi, görev süresi ve kaç defa seçilebileceği değişmedi. Erdoğan’ın üçüncü kez aday olabilmesi için tek olasılık var. O da, en geç 18 Haziran 2023’te yapılması zorunlu seçimlerin TBMM kararıyla öne alınması. Bunun için (anayasada 2017’de yapılan değişikliğe göre) TBMM’de en az 360 vekilin oyu gerekiyor. Cumhur İttifakı’nın sandalye sayısı yeterli değil, muhalefetin desteği gerekiyor. Muhalefet, “6 Nisan 2023 tarihinden önce seçime varız” diye ilan etti ama Erdoğan kulak asmadı. Erdoğan, bu mesajı alıp erken seçime razı olsaydı, TBMM kararıyla seçime gidilir ve Erdoğan üçüncü kez aday olabilirdi. Böylece akla, ahlaka, hukuka, siyasete zararlı boş tartışmaya gerek kalmazdı.
Soru: 2017’de Anayasa değişti, cumhurbaşkanlığı sistemine geçildi. Erdoğan, 2018 seçiminde yeni sistemin ilk cumhurbaşkanı oldu. Bu durumda kronometre sıfırlanmadı mı?
Yanıt: Yeni bir sisteme geçildi ama CB’nin nasıl seçileceği, görev süresinin ne olacağı, kaç defa seçileceği gibi konularda değişiklik olmadı. Sadece CB’nin yetkileri arttırıldı. Bu gibi anayasa değişikliklerinde geçici maddeler konur. 12 Eylül faşistleri bile anayasaya bir sürü geçici maddeler koydular. Ama, 2017’de anayasayı değiştirenler, CB’nin nasıl seçileceği, görev süresinin ne olacağı, kaç defa seçileceği konularında 2007 yılındaki anayasa değişikliğini aynen tekrarladılar, geçici madde koymayı akıl etmediler. Yürürlükteki anayasanın hiçbir yerinde “yeni bir sisteme geçildi, eskisi geçerli değil” şeklinde geçici madde yok. “Kronometre sıfırlandı” argümanı palavradan ibaret.
Soru: “Kronometre sıfırlandı” argümanı gerçekten palavra mı?
Yanıt: “Kronometre sıfırlandı” palavrası Anayasa Mahkemesi’nin Abdullah Gül kararıyla da sabittir. Abdullah Gül, 28 Ağustos 2007’de, TBMM tarafından, yedi (7) yıl görev yapmak üzere CB seçildi. Bu arada, 21 Ekim 2007 referandumuyla anayasada değişiklik yapıldı; CB’nin halk tarafından seçilmesi ilkesi getirildi, görev süresi beş yıla indirildi, iki kere seçilebileceği hükmü kondu. Aradan beş yıl geçtikten sonra TBMM’deki AKP çoğunluğu, Abdullah Gül’ün yeniden CB adayı olamayacağına ilişkin bir kanunu kabul etti. CHP kanunun iptali için AYM’ye dava açtı. AYM, 15 Haziran 2012 tarihinde iptal istemini kabul etti, CB seçim sisteminin değiştiğini vurguladı ve şöyle karar verdi: “Yeni düzenleme Cumhurbaşkanı adayı olmaya ilişkin diğer koşulları taşıyanlara ikinci kez aday gösterilme hakkını tanımaktadır. Anayasada mevcut ve önceki Cumhurbaşkanları açısından herhangi bir istisna öngörülmemiştir. Bu nedenle mevcut ve önceki Cumhurbaşkanlarının bu haktan yararlanmaları doğaldır.”
Bu karar, sistem değiştirilirken geçici madde konmasını vurgulaması nedeniyle önemli. CB seçimiyle ilgili olarak 2017’de anayasa değiştirilirken herhangi bir geçici madde konmadı; 2007 değişikliğindeki hükümler aynen tekrarlandı; önceki görev süresi yok sayılmadı, kronometre sıfırlanmadı.
***
Özetle, anayasada 2007 yılında yapılan değişiklik ile CB’nin halk tarafından seçilmesi, görev süresinin beş yıl olması ve iki kez seçilmesi kuralı benimsendi; 2017 değişikliğinde CB’nin nasıl seçileceği, kaç defa seçileceği, görev süresinin ne kadar olacağı konusunda 2007 yılında konulan hükümler değişmedi; sadece TBMM kararıyla seçim erkene alınırsa üçüncü kez aday olma hakkı tanındı. Buna göre, TBMM kararıyla seçim öne alınmadıkça RTE üçüncü kez CB adayı olamaz.
Anayasa’nın açık hükmüne karşın Yüksek Seçim Kurulu RTE’nin adaylığını kabul ederse ne olur? Yanıt: “Hukuk farklı bir şey. Ama bunun yanında guguk, o da farklı bir şey. Şu anda seçimle ilgili yetkinin kimde olduğunu bilmeyecek kadar cahillerin eline kaldık.” (RTE)
RTE “cahillerin eline kaldık” derken haklı. Guguk düzeninde sadece cahillerin değil, lümpenlerin magandaların zorbaların eline kaldık.
Guguk düzeninde lümpenlerin magandaların zorbaların eline kalmış olsak da teslim olmak yok. Çare, lümpenlerin magandaların zorbaların reisi siyaset ağasını sıfırlamakta.
