• Hakkımızda
  • Reklam Verin
  • Gizlilik Politikası
  • İletişim
Biz Haberiz
  • Anasayfa
  • Güncel
    • Bilim-Teknoloji
    • Can Dostlarımız
    • Çevre
    • Eğitim
    • İnsan Hakları
    • Kadın
    • Sağlık
    • Tarım
  • Politika
  • Dünya
  • Emek
    • Emek Haberleri
    • Grev
  • Ekonomi
  • Medya
    • Medya
    • Cezaevindeki Gazeteciler
    • Öldürülen Gazeteciler
    • Yitirdiklerimiz
  • Kültür Sanat
  • Yazarlar
    • Ali TARTANOĞLU
    • Attila AŞUT
    • Ayşe ÖZER
    • Banu MERTYÜREK GÜLER
    • Ercüment TUNÇALP
    • Nusret ERTÜRK
    • Orhan AYDIN
    • Rahmi YILDIRIM
    • Saim TOKAÇOĞLU
    • Seda YİĞİT
    • Sezai BAYAR
  • Video
  • Belgeler
    • İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
    • OHAL – KHK
    • Son Mektuplar
  • Çeviriler
    • Corona Yazıları
No Result
Tüm Sonucu Görüntüle
  • Anasayfa
  • Güncel
    • Bilim-Teknoloji
    • Can Dostlarımız
    • Çevre
    • Eğitim
    • İnsan Hakları
    • Kadın
    • Sağlık
    • Tarım
  • Politika
  • Dünya
  • Emek
    • Emek Haberleri
    • Grev
  • Ekonomi
  • Medya
    • Medya
    • Cezaevindeki Gazeteciler
    • Öldürülen Gazeteciler
    • Yitirdiklerimiz
  • Kültür Sanat
  • Yazarlar
    • Ali TARTANOĞLU
    • Attila AŞUT
    • Ayşe ÖZER
    • Banu MERTYÜREK GÜLER
    • Ercüment TUNÇALP
    • Nusret ERTÜRK
    • Orhan AYDIN
    • Rahmi YILDIRIM
    • Saim TOKAÇOĞLU
    • Seda YİĞİT
    • Sezai BAYAR
  • Video
  • Belgeler
    • İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
    • OHAL – KHK
    • Son Mektuplar
  • Çeviriler
    • Corona Yazıları
No Result
Tüm Sonucu Görüntüle
Biz Haberiz
No Result
Tüm Sonucu Görüntüle
Anasayfa Yazarlar Attila AŞUT

Alıntı sözcüklerde ses değişimi

Attila AŞUT Yazar: Attila AŞUT
16/12/2020
Kategori: Attila AŞUT, Manşet, Yazarlar
0
0
PAYLAŞIM
93
GÖRÜNTÜLENME
Facebook'da PaylaşTwitter'da PaylaşWhatsapp'da Paylaş

Geçen haftaki yazımda yabancı kökenli kimi sözcüklerin halk ağzında uğradığı dönüşüme değinirken, “cimnastik” ve “cıgara” örneklerini vermiştim.

Bu konuyu biraz daha açmak ve örnekleri çeşitlendirmek istiyorum.

İsterseniz “j” harfiyle başlayan sözcükler konusunu sürdürelim. Daha önce de belirtmiştim, Türkçede bu harfle başlayan sözcük yoktur. “J” ile başlayan sözcüklerin tümü yabancı kökenlidir. Halkımız bu sözcüklerin bazılarını söylerken doğal biçimde sesbilgisel (fonetik) değişime uğratmakta ve adeta Türkçeleştirmektedir. Ben halkın bu yaratıcı yeteneğinin alıntı sözcüklerin dönüşümünde belirleyici olduğunu düşünüyorum. Ne var ki ülkemizde her alanda yaşanan kamplaşma dil kurumlarının çalışmalarına da yansıdığından, Türk Dil Kurumu ile Dil Derneği kılavuzlarında yazım birliği sağlanabilmiş değil. O yüzden birinde yer alan sözcüğü ötekinde bulamıyor ya da iki kaynakta değişik yazım biçimleriyle karşılaşıyoruz.

Örnek vermek gerekirse, “jandarma” sözcüğü İtalyanca kökenlidir. Halkımız daha çok “candarma” demeyi yeğlemiştir. Ama TDK Sözlüğü’nde “candarma”ya yer verilmemiştir. Dil Derneği’nin Yazım Kılavuzu’nda ise hem “candarma” hem “jandarma” yazımları yer almıştır.

“Arazide kullanılabilen motorlu taşıt” anlamındaki “jip” sözcüğü dilimize İngilizce “jeep”ten girmiştir ve halkın ağzında “cip”e dönüşmüştür. Nitekim hem TDK Sözlüğü’nde hem Dil Derneği kılavuzunda böyle yazılmıştır.

“Ciklet” sözcüğü de “jiklet”in halk ağzına uyarlanmış biçimidir. TDK’nin Güncel Türkçe Sözlüğü’nde “ciklet” var. Aynı sözcük, Dil Derneği’nin Yazım Kılavuzu’nda küçük bir ses değişimiyle “çiklet” biçiminde yer almıştır.

Fransızca “jurnal” sözcüğü dilimizde “curnal” diye de kullanılıyor. Dil Derneği de almış kılavuzuna. Ama nedense TDK Sözlüğü’nde yok!

“Cemse”yi yok sayabilir miyiz?

En ilginç örneklerden biri de halk ağzında kullanılan “cemse” … Boşuna aramayın, iki kurumun sözlüklerinde de bulamazsınız bu sözcüğü! Oysa yazınsal metinlere bile girmiştir “cemse”. 12 Mart ve 12 Eylül vahşetini, bu askeri kamyonları anmadan nasıl anlatabilirsiniz?

“Cemse” sözcüğü, Amerikan General Motors Corporation firmasının ürettiği ve daha çok askeri hizmetlerde kullanılan bir kamyon çeşidi için kullanılmıştır. Üretici firmanın kısaltılmış adı GMC’nin İngilizce telaffuzu olan “ci-em-si”, bizim askerlerin ağzında zamanla değişime uğrayarak “cemse” biçimini almıştır. TDK ve Dil Derneği, bu sözcüğü neden almamış sözlüklerine, anlayabilmiş değilim.

Ben bu yaşa geldim,yaya kaldırımına“trotuar” diyen bir kimseyle karşılaşmadım! Ama Dil Derneği’nin Yazım Kılavuzu’nda (10. Baskı, 2018) böyle yazıyor. Bana göre TDK daha doğru bir seçim yapmış ve Fransızcadan dilimize giren “trottoir” sözcüğünü halkın söylediği biçimiyle, yani “tretuvar” diye almış sözlüğüne.

Dedektif, virtiöz, zatürre…

Başka dillerden alınan sözcükler, o dillerdeki söylenişiyle değil, kimi değişimlere uğrayarak Türkçenin sözvarlığına katılırlar. Bu işlemler değişik yöntemlerle birkaç aşamada gerçekleşir.

İnsanlar yabancı bir sözcüğü kendi dilinin söyleyiş biçimine uyarlamışsa, ille de kaynak dilin yazım biçiminde direnmenin anlamı yoktur. Nitekim orijinalinden farklı söylenen başka yabancı sözcükler de var Türkçede. Sözgelimi “virtüöz” ve “dedektif” sözcüklerinin seslendirilişi böyledir. Bizim “virtüöz” diye seslendirdiğimiz sözcüğün Fransızcası “virtuose”dur; “dedektif”sözcüğü ise “détective” diye yazılır.

Bir akciğer yangısı olan Arapça “zatürre” sözcüğünü de önceleri “zatürree” diye yazıyorduk. Türkçede iki ünlü yan yana gelmediğinden, halkımız bu sözcüğü söylerken sondaki “e”lerden birini atmış. İyi de etmiş!

Bütün bu örneklerden de açıkça anlaşılıyor ki dil konusunda son sözü, onun gerçek yaratıcısı olan halk söylüyor! O nedenle Türkçenin yapısına uymayan yabancı sözcüklerin dönüşümü konusunda halkın sesbilgisel sezgisi, dilciler için yol gösterici olmalıdır diye düşünüyorum.

Önceki Haber

Haber Global’de üst düzey ayrılık! Yerine gelecek isim belli oldu

Sonraki Haber

CHP’li Özgür Özel’den Bakan Çavuşoğlu’na ‘iktidar’ yanıtı

Attila AŞUT

Attila AŞUT

Benzer Yazılar

Ankara’da kaderine terk edilmiş bir mahalle daha: “Güvencem Sitesi”
Çevre

Ankara’da kaderine terk edilmiş bir mahalle daha: “Güvencem Sitesi”

04/06/2025
TÜİK’te yıllık enflasyon yüzde 35,4
Ekonomi

TÜİK’te yıllık enflasyon yüzde 35,4

03/06/2025
Ercüment TUNÇALP

Palm yağı üzerine

03/06/2025
Manşet

İmralı süreci nereye evrilir?

03/06/2025
TRT spikeri ödül alan yönetmenin sözünü kesti, bozkurt işareti yapıp hakaret etti
Kültür Sanat

TRT spikeri ödül alan yönetmenin sözünü kesti, bozkurt işareti yapıp hakaret etti

02/06/2025
Başkentli kadınlar aerobik etkinliğinde buluştu
Genel

Başkentli kadınlar aerobik etkinliğinde buluştu

01/06/2025
Sonraki Haber
chpli ozgur ozelden bakan cavusogluna iktidar yaniti zj8Z6lWH

CHP'li Özgür Özel'den Bakan Çavuşoğlu'na 'iktidar' yanıtı

Bizi Takip Edin

  • Çok Okunanlar
  • Yorumlar
  • En Son
ÇGD’nin yeni yönetimi belirlendi

ÇGD’nin yeni yönetimi belirlendi

25/05/2025
TRT spikeri ödül alan yönetmenin sözünü kesti, bozkurt işareti yapıp hakaret etti

TRT spikeri ödül alan yönetmenin sözünü kesti, bozkurt işareti yapıp hakaret etti

02/06/2025
Özgür Özel: Bu krizin adı, “Tek Adam Krizi”

Özgür Özel: Bu krizin adı, “Tek Adam Krizi”

27/05/2025
Diyarbakır’da uyuşturucu operasyonu

Diyarbakır’da uyuşturucu operasyonu

29/05/2025
Ankara’da kaderine terk edilmiş bir mahalle daha: “Güvencem Sitesi”

Ankara’da kaderine terk edilmiş bir mahalle daha: “Güvencem Sitesi”

04/06/2025
Hollanda’da hükümet koalisyonu dağıldı

Hollanda’da hükümet koalisyonu dağıldı

03/06/2025
TÜİK’te yıllık enflasyon yüzde 35,4

TÜİK’te yıllık enflasyon yüzde 35,4

03/06/2025

Palm yağı üzerine

03/06/2025

Son Haberler

Ankara’da kaderine terk edilmiş bir mahalle daha: “Güvencem Sitesi”

Ankara’da kaderine terk edilmiş bir mahalle daha: “Güvencem Sitesi”

04/06/2025
Hollanda’da hükümet koalisyonu dağıldı

Hollanda’da hükümet koalisyonu dağıldı

03/06/2025
TÜİK’te yıllık enflasyon yüzde 35,4

TÜİK’te yıllık enflasyon yüzde 35,4

03/06/2025

Palm yağı üzerine

03/06/2025
Biz Haberiz

Takip Et

Kategoriye Göre Arayın

  • Ali TARTANOĞLU
  • Attila AŞUT
  • Ayşe ÖZER
  • Banu MERTYÜREK GÜLER
  • Belgeler
  • Bilim-Teknoloji
  • Can Dostlarımız
  • Çeviriler
  • Çevre
  • Cezaevindeki Gazeteciler
  • Corona Yazıları
  • Coşkun KARTAL
  • Dünya
  • Eğitim
  • Ekonomi
  • Emek
  • Ercüment TUNÇALP
  • Genel
  • Grev
  • Güncel
  • İnsan Hak.E.B
  • İnsan Hakları
  • Kadın
  • Kültür Sanat
  • Manşet
  • Medya
  • Nusret ERTÜRK
  • Öldürülen Gazeteciler
  • Orhan AYDIN
  • Politika
  • Rahmi YILDIRIM
  • Sağlık
  • Saim TOKAÇOĞLU
  • Seda YİĞİT
  • Sezai BAYAR
  • Tarım
  • Video
  • Yazarlar
  • Yitirdiklerimiz

Son Haberler

Ankara’da kaderine terk edilmiş bir mahalle daha: “Güvencem Sitesi”

Ankara’da kaderine terk edilmiş bir mahalle daha: “Güvencem Sitesi”

04/06/2025
Hollanda’da hükümet koalisyonu dağıldı

Hollanda’da hükümet koalisyonu dağıldı

03/06/2025
  • Hakkımızda
  • Reklam Verin
  • Gizlilik Politikası
  • İletişim

© 2024 Biz Haberiz. Tüm Hakları Saklıdır.

No Result
Tüm Sonucu Görüntüle
  • Anasayfa
  • Güncel
    • Bilim-Teknoloji
    • Can Dostlarımız
    • Çevre
    • Eğitim
    • İnsan Hakları
    • Kadın
    • Sağlık
    • Tarım
  • Politika
  • Dünya
  • Emek
    • Emek Haberleri
    • Grev
  • Ekonomi
  • Medya
    • Medya
    • Cezaevindeki Gazeteciler
    • Öldürülen Gazeteciler
    • Yitirdiklerimiz
  • Kültür Sanat
  • Yazarlar
    • Ali TARTANOĞLU
    • Attila AŞUT
    • Ayşe ÖZER
    • Banu MERTYÜREK GÜLER
    • Ercüment TUNÇALP
    • Nusret ERTÜRK
    • Orhan AYDIN
    • Rahmi YILDIRIM
    • Saim TOKAÇOĞLU
    • Seda YİĞİT
    • Sezai BAYAR
  • Video
  • Belgeler
    • İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
    • OHAL – KHK
    • Son Mektuplar
  • Çeviriler
    • Corona Yazıları

© 2024 Biz Haberiz. Tüm Hakları Saklıdır.

Web sitemizde size en iyi deneyimi sunabilmemiz için çerezleri kullanıyoruz. Bu siteyi kullanmaya devam ederseniz, bunu kabul ettiğinizi varsayarız.Tamam