Basın İlan Kurumu Genel Kurulu, 18 Kasım 1994 tarihli “Basın Ahlak Esasları Hakkında Karar”ın yerine yeni düzenleme getirdi.
Süfyan Kızılarslan / Ajans Bizim – Basın İlan Kurumu (BİK) basın etik kurallarına dair genel kurul kararı “resmi ilan ve reklam yayını” yapan yayın organlarının uymaları gereken “basın ahlak esasları ve bu konuda kurumca yapılacak esasları” belirledi.
Resmî Gazete’de yayımlanan genel kurul kararının dayanağı olarak Basın İlan Kurumu Teşkilat Kanunu’nun “müeyyideler” başlıklı 49. madde gösterildi.
Genel kurul kararında, “basın ahlak esasları” tanımı, “resmî ilan ve reklam yayınıyla ilgili süreli yayınların basılı nüshaları ile resmî ilan yayınlayan gazetelerin kendilerine ait internet haber sitelerinin ve sosyal ağ hesaplarının uymaları gereken mesleki etik kuralları” olarak tanımlanıyor.
Bu kapsamda “basın ahlak esasları” şu ana başlıklar halinde sıralanıyor:
“-Anayasa ve kanunlara uygunluk,
-Doğruluk ilkesi, haber ve bilgi sunumu,
-Suçsuzluk ilkesi,
-Çocukların korunması,
-Cevap ve düzeltme hakkı,
-Özel hayatın gizliliği,
-Ayrımcılık yapılmaması,
-Haber kaynağının gizliliği,
-Millî ve toplumsal değerlere saygı.”
Anayasa ve kanunlara uygunluk
Kurul kararında, “Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü, Cumhuriyetin insan haklarına dayalı, demokratik, laik hukuk devleti ve Atatürk ilke ve inkılapları ile Anayasanın 117. maddesinde yazılı İnkılap Kanunları aleyhine yayın yapılamaz” ilkesi getiriliyor.
Bu kapsamdaki bazı ilkeler ise şöyle sıralanıyor:
“-Haberler hukuka aykırı yollardan elde edilemez ve yayınlanamaz.
-Suça tahrik veya teşvik edecek, suçu ve suçluyu övecek, halkı kin ve düşmanlığa tahrik edecek ve suç ile mücadeleyi etkisiz kılacak yayın yapılamaz.
-Şiddeti ve terörü özendirecek, uyuşturucu ve uyarıcı maddeler ve her türlü örgüt suçları ile mücadeleyi etkisiz kılacak yayın yapılamaz.
-Terör örgütleri, bunların üyeleri ve olaylar hakkında bilgi ve görsellere bu örgütleri meşru gösterecek şekilde yer verilemez.”
“Haber başlıklarında çelişki yaratılamaz”
Kararın “Doğruluk ilkesi, haber ve bilgi sunumu” başlığı altında şu ilkeler yer alıyor:
“-Bir kamu hizmeti olan gazetecilik, kişisel veya ahlaka aykırı amaç ve çıkarlara alet edilemez ve kamu yararına aykırı bir şekilde kullanılamaz.
-Haberlerde ve olayların yorumunda gerçeklerden saptırma, çarpıtma veya kısaltma yoluyla gerçeklerden ayrılınamaz.
-Haberler ve yorumlar gerçeği gösterir, yanlış ve yanıltıcı olamaz.
-Haberlerin başlıklarında haberin içeriği saptırılamaz, yanıltıcı olunamaz ve çelişki yaratılamaz.
-Doğruluğundan kuşku uyandırılabilen ve araştırılması gazetecilik imkanları içinde bulunan haberler, araştırılıp doğruluğu ve görünürdeki gerçekçiliği teyit edilmeden yayınlanamaz.
-Süreli yayınlar kadro, baskı, dağıtım veya fiili satış miktarı konusunda yanlış veya yanıltıcı bilgi veremez ve yayın yapamaz.
-İlan veya reklam niteliğindeki haber, resim, çizgi ve yazıların, tereddüte yer bırakmayacak şekilde ilan veya reklam olduğu belirtilir.”
Çocuğun yararının üstünlüğü
“Çocukların korunması” başlıklı bölümde ise çocuğun ve gençlerin kişilik gelişmesi ve korunmasını etkileyecek yayın yapılamayacağı belirtiliyor. Ayrıca, “Kamu yararı ile çocuğun yararının karşılaştığı hallerde çocuğun üstün yararı esas alınır” ifadesi yer alıyor.
BİK Genel Kurul kararında “Millî ve toplumsal değerlere saygı” başlıklı bölümde ise şu ilkeler sıralanıyor:
“-Din ve dini duygular yahut dinen kutsal sayılan değerler istismar edilemez ve kötüye kullanılamaz.
-Genel ahlaka aykırı yayın yapılamaz.
-Toplumun temeli olan aile yapısını bozmaya yönelik ve ailenin korunmasına aykırı yayın yapılamaz.
-Türk toplumunun ortak millî ve manevi değerlerini zayıflatmaya yönelik yayın yapılamaz.”
Şikâyet ve re’sen inceleme
BİK Genel Kurul kararına göre, düzenlemede yer alan “Basın ahlak esasları”na aykırı davranıldığı incelemeleri gelen ihbar ve şikâyet ya da re’sen yapılabilecek.
Başvuruların, ilk yayın tarihinden itibaren 60 gün içinde yapılması gerekiyor. Konu bir mahkeme kararına dayanıyor ise kararın kesinleşmesinden sonra herhangi bir zamanda başvuru yapılabilecek.
Şikâyetçinin talebi ya da kurum tarafından gerekli görülmesi halinde şikayetçinin kimliği ve iletişim bilgileri gizli tutulabilecek. Gerekli bilgi ve belgeye dayanmayın veya bu hakkın kötüye kullanıldığı sonucuna varılan başvurular işleme alınmayacak
Kararda basın ahlak kurallarına aykırı davranışta bulunulması durumunda uygulanacak müeyyide BİK tarafından verilen ilan ve/veya reklamın kesilmesi şeklinde uygulanacak.
Düzenleme ile 18 Kasım 1994 tarihli Basın Ahlâk Esasları Hakkında 129 Sayılı Genel Kurul Kararı yürürlükten kaldırıldı.
