Gıda güvenli de olsa sorumsuz satıcıların elinde ne hale gelebileceğine dair birçok örnek aşağıda görülebilir. Güvenilir satıcı için kesin bir adres yoktur. Zira pazarcı esnafı ve bakkallar içinde güvenilir olanlara rastlamak mümkünken, pahalı dekorasyonu olan satıcılar içinden de güven tesis edememiş olanlara rastlamak mümkün olabilir. Tüketici doğru adresi ancak dikkatle izleyerek ve deneyerek bulabilir.
Elbette öncelikle ne yediğimize dikkat etmeliyiz. Sırf bu amaçla Tarım ve Orman Bakanlığı’na, kanun gereği yürütülen bir işlem olması bakımından defalarca “Gıda denetim sonuçları açıklanmalı” şeklinde hatırlatma yaptım.
Bununla da yetinmedim; benzer konuda etiketler üzerinden aktif denetim yapan “Gıda Dedektifi” adlı oluşumu da geçtiğimiz haftalarda tanıttım. Yaptıkları hizmet etiket okur yazarlığını alışkanlık haline getirmektir. Bir diğer amaçları tüketici şikayetlerinin herkes tarafından görülmesini ve bu markaların ifşasını sağlamaktır. Yani önemli bir açığı kapatmayı iş edinmişler. Eğer üretici ve satıcı tarafından gerçekleştirilen aşağıda belirttiğim olumsuz örnekleri ve devamını görmek isterseniz; twitter.com/denetlecomtr, twitter.com/musaozsoytr, twitter.com/gidadedektifi hesaplarını takip etmenizi tavsiye ederim.
Böylece;
• Ürün adı ‘limonata’ olan ama içinde hiç limon suyu veya konsantresi bulunmayan, buna karşılık aroma verici ve renklendirici ile damağımızı ve gözümüzü şenlendiren(!) markayı,
• Ambalajının ön yüzünde “Ayçiçek yağı”, arka yüzünde “Mısır yağı” yazan ve hâlâ içindekinin hangisi olduğu anlaşılamayan markayı,
• Ürün adı ‘sıcak çikolata’ olan ama içinde sadece on binde 1 çikolata tozu bulunan (yani hemen hemen hiç olmayan) markayı,
• Ürün adı ‘kakaolu fındık kreması’ olan ama içinde sadece yüzde 4 fındık püresi bulunan markaları,
• Ürün adı ‘Salep ‘olan ama içinde salep bulunmayan markaları,
• İnanılır gibi değil ama sütü hem UHT işleminden geçiren, hem ambalaj üzerine % 0,5 yağlı açıklaması koyan ve hem de hiç çekinmeden ‘doğal’ olduğunu belirten ve denetime de takılmayan markaları,
• 850 gramlık kavanozlarda 52 TL’ye satılan sözde çiçek balı markasını,
• Ürün adı “Et suyu bulyon” olduğu halde içinde sadece on binde 1 sığır eti bulunan (yani hemen hemen hiç olmayan) markayı,
• Ambalajında büyük puntolarla “Yerli kırmızı mercimek” yazan ama menşeini Kanada olarak belirten ve denetime takılmayan markayı,
• Hamburger ve kaşarlı köftenin üzerine ‘organik’ yazdığı halde, Organik Tarım Sertifikası bulunmayan ve bulunması da kolay olmayan markayı,
• Ürün adı ‘Nar ekşili sos’ olan, ambalajı üzerinde de nar resmi bulunan ama içinde nar bulunmayan markayı tanıma fırsatınız olacaktır.
Devam ediyoruz;
• İndirim adı altında; önce fiyatı artırıp, sonra eş zamanlı olarak eski fiyatı indirimli fiyat gibi gösteren perakendeciyi,
• Etikette 5 kuruşluk indirim yapan bonkör perakendeciyi,
• Niyeti indirim yapmak iken vazgeçip zam yapan ama bunu etikete eski fiyatı ile birlikte yansıtarak kampanya gibi gösteren şakacı perakendeciyi,
• Üreticinin kaşar peynir ambalajı üzerinde belirttiği ‘önerilen fiyat’ı asetonla silen perakendeciyi,
• Bir ürüne tek seferde yüzde 82 zam yapan perakendeciyi,
• Bazı ürünlerinde son kullanım tarihi üzerinden aylar geçen perakendeciyi,
• Soğuk zincir dışında, kasa arkasında tereyağı ve döner satan perakendeciyi,
• Soğuk dolapta satılması gereken yoğurdu karpuz gibi dışarda teşhir eden perakendecileri,
• Market kapısı önünde üst üste yığılmış onlarca koli tavuğu, bağırarak tüketiciye sunan perakendeciyi,
• Küresel bir üreticinin margarini ile mağaza içinde kule yapan perakendeciyi,
• Güneşin altında süt teşhir eden perakendeciyi de tanıma fırsatınız olacaktır.
• Bir müddet evvel Gıda Dedektifi hesabında tartışma yaratan “çürümüş elmalardan meyve suyu üretiliyor” haberinde tereddüde düşenler için Tayvan’a gönderilen elma sularının sınırda kalite kontrolden geçemediğini de orada yaşayan bir vatandaşımızın YouTube hesabında (Tayvan Adam) görmelerini tavsiye ederim. Kısa bir süre önce de aynı ülkeden ve aynı kanaldan antibiyotikli yumurtalarımızın sınır kontrolü neticesinde imha edildiğini de öğrenmiştik.
Bu tek ülkede kalite kontrolden geçemeyen ürünlerimizdir. Bunu 40-50 ülke için ve daha fazla çeşit üzerinden hesapladığımızda çıkacak miktarın boyutu çok önemli olup; daha fenası da yurt içinde haberimiz olmadan tükettiklerimizdir.
Sonuç olarak: tesadüfen duyduklarımız ve gördüklerimizle oluşan manzara bu kadar ürkütücüdür. Henüz glikoz şurubundan, palm yağından, nişastadan, kıvam artırıcıdan, tatlandırıcıdan, koruyucudan, renklendiriciden, aroma vericiden, parlatıcıdan bahsetmedik. Bunların da ne kadar yerinde ve ölçülü kullanıldığı ayrı bir tartışmanın konusudur. Elbette o konulara da ilerde devam edeceğiz…
Bugün tüketici olarak hiç değilse ambalajın üzerini iyi okumak zorundayız. Elbette kusurlu bulduklarımızı da elemek durumundayız. Yoksa dikkatsiz alışveriş en iyi ihtimalle parayı sokağa atmakla eş değerdir. Daha kötüsü ise sağlık sorunlarına neden olmasıdır ki; mevcut şartlarda her tüketicinin kendi önlemini almasından başka da bir çare gözükmemektedir.
Küresel ve güçlü yerli markaların sahadaki temsilcilerinin, kendi markalarına yapılan zulmü görememeleri ve engelleyememeleri de çok şaşırtıcıdır. Soğuk muhafaza gerektiren ürünler sorumsuzca dışarda teşhir edilebilmektedir. Buna izin verilemez. Zira ambalaj üzerine konan son kullanım tarihleri doğru muhafaza şartlarında geçerlidir. Soğuk zincir kırıldığı an artık o tarihlerin hükmü yoktur. Bazı aldatıcı beyanları bile sahiplenen tüketicilere rastlıyoruz. Çiğ sütte % 3-3,5 olması gereken yağ % 0,5’e, hatta % 0,1’e (binde 1’e) düşüyor ama tüketici yine de markayı savunuyor; “yağını almadan light süt nasıl yapılacak?” diye…
Oysa ortada gerçek dışı bir “doğal” ifadesi bulunuyor, tek itiraz bunadır…
Doğal, “doğada bulunduğu şekilde” demektir. Ne UHT işleminden geçmiş süt ne de içinden yağı çekilmiş süt doğal sayılamaz.
Bazı ürünleri zorunlu olarak tercih etsek bile hiç olmazsa bilerek tüketelim.
