• Hakkımızda
  • Reklam Verin
  • Gizlilik Politikası
  • İletişim
Biz Haberiz
  • Anasayfa
  • Güncel
    • Bilim-Teknoloji
    • Can Dostlarımız
    • Çevre
    • Eğitim
    • İnsan Hakları
    • Kadın
    • Sağlık
    • Tarım
  • Politika
  • Dünya
  • Emek
    • Emek Haberleri
    • Grev
  • Ekonomi
  • Medya
    • Medya
    • Cezaevindeki Gazeteciler
    • Öldürülen Gazeteciler
    • Yitirdiklerimiz
  • Kültür Sanat
  • Yazarlar
    • Ali TARTANOĞLU
    • Attila AŞUT
    • Ayşe ÖZER
    • Banu MERTYÜREK GÜLER
    • Ercüment TUNÇALP
    • Nusret ERTÜRK
    • Orhan AYDIN
    • Rahmi YILDIRIM
    • Saim TOKAÇOĞLU
    • Seda YİĞİT
    • Sezai BAYAR
  • Video
  • Belgeler
    • İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
    • OHAL – KHK
    • Son Mektuplar
  • Çeviriler
    • Corona Yazıları
No Result
Tüm Sonucu Görüntüle
  • Anasayfa
  • Güncel
    • Bilim-Teknoloji
    • Can Dostlarımız
    • Çevre
    • Eğitim
    • İnsan Hakları
    • Kadın
    • Sağlık
    • Tarım
  • Politika
  • Dünya
  • Emek
    • Emek Haberleri
    • Grev
  • Ekonomi
  • Medya
    • Medya
    • Cezaevindeki Gazeteciler
    • Öldürülen Gazeteciler
    • Yitirdiklerimiz
  • Kültür Sanat
  • Yazarlar
    • Ali TARTANOĞLU
    • Attila AŞUT
    • Ayşe ÖZER
    • Banu MERTYÜREK GÜLER
    • Ercüment TUNÇALP
    • Nusret ERTÜRK
    • Orhan AYDIN
    • Rahmi YILDIRIM
    • Saim TOKAÇOĞLU
    • Seda YİĞİT
    • Sezai BAYAR
  • Video
  • Belgeler
    • İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
    • OHAL – KHK
    • Son Mektuplar
  • Çeviriler
    • Corona Yazıları
No Result
Tüm Sonucu Görüntüle
Biz Haberiz
No Result
Tüm Sonucu Görüntüle
Anasayfa Yazarlar Attila AŞUT

Su bardaktan boşanır mı boşalır mı?

Attila AŞUT Yazar: Attila AŞUT
12/12/2021
Kategori: Attila AŞUT, Manşet, Yazarlar
0
0
PAYLAŞIM
45
GÖRÜNTÜLENME
Facebook'da PaylaşTwitter'da PaylaşWhatsapp'da Paylaş

Neden gizleyeyim, BirGün okurlarının Türkçe konusundaki duyarlığı ve titizliği beni şaşırtıyor! Öyle ilginç sorular soruyor, öyle gizemli konulara el atıyorlar ki şaşırmamak elde değil.

Veysi Sağlam adlı okurumuz, gazete başlığında gördüğü “bardaktan boşanırcasına” sözünün yazım biçimine takılmış. Takılmakla da kalmamış; yanlış kullanıldığını düşündüğü bu sözü ironik bir dille irdeleyerek ilginç sonuçlara ulaşmış. Sonra da ikircime düşerek “hangisi doğru?” diye bize sormuş:

“Attila Ağabey merhaba,

BirGün gazetesinin 29.11.2021 tarihli ‘Dilin Kemiği’nde yine tadına doyulmaz yazınızı okudum. Sözlükçülerin mantık dizgesine yönelik eleştiriniz son derece yerinde. Dilimize tercüman olduğunuz için teşekkür ederiz. Ama ne yazık ki dilin kemiği yok, isteyen istediği gibi / işine ya da kolayına geldiği şekilde konuşup yazıyor ve bu durumu kural haline bile getirebiliyor.

Malumunuz, hafta sonu Türkiye’nin birçok kentinde yağış vardı. Antalya’da da etkili olan yağıştan dolayı bazı ilçelerde su baskınları yaşandı. Ertesi gün bir gazetede şöyle bir başlıkla karşılaştım: ‘Bardaktan boşanırcasına yağmur yağdı’. 

Aslında tartışmalı bir deyim bu. Bu yazım şekline şöyle anlamlar yüklenebilir:

  1. Su, bardakla evli. Evli olan su, artık dayanılmaz olan ilişkisinden kurtulmak istiyor ve bardaktan boşanıyor!
  2. Yağmurun yağış şiddeti, suyun bardaktan hızla ve bir bütün olarak dökülmesine benzetiliyor. Su, bardağa o kadar öfkeli ki bir an önce tek parçada ondan kaçarcasına kurtulmak istiyor!

Bu deyim, Türk Dil Kurumu (TDK) sitesinde de ‘bardaktan boşanırcasına yağmak’ şeklinde yer alıyor. Doğrusu suyun bardaktan boşalması değil mi? ‘Bardaktan boşalırcasına yağmak’ sanki biraz daha doğru gibi geliyor. ‘Dilin Kemiği’ ne der? Saygılar.”

* * *

Önce “bardaktan boşanırca” sözünün “deyim” değil bir benzetme olduğunu söylemem gerekiyor. Ömer Asım Aksoy, Atasözleri ve Deyimler adlı iki ciltlik kapsamlı çalışmasında, deyimlerin özellikleri ve sınırları üzerinde ayrıntılı biçimde durduktan sonra, “deyim” sanılan pek çok sözün gerçekte bu nitelikte olmadığını belirtiyor. Nitekim “bardaktan boşanırca” sözü de onun Deyimler Sözlüğü’nde yer almamıştır.

“Boşanmak” ve “boşalmak” sözcüklerinin anlamlarına gelince…Bu iki sözcük arasındaki anlam ayrımını görmek için sözlüklere başvurmak zorundayız.

Dil Derneği sözlüğünde “boşanmak” sözcüğünün çeşitli anlamları ve kullanılış biçimleri örneklerle şöyle açıklanmış:

1. (Karı ve koca) Mahkeme kararıyla birbirinden ayrılmak. 2. (Hayvan) Koşum takımından ya da bağından kurtulmak. 3. Birdenbire ve bol bol akmak: Yağmur boşanınca ortada kimse kalmadı. 4. (Baskı altında gergin duran bir şey) Birden ve hızla kurtulmak: Zemberek boşanmak. 5. (Kapalı bir yerde bulunan insanlar) Birden dışarı çıkmak: “Yoksa tımarhane mi boşanmıştı?” -Ö. Seyfettin. 6. mec. Dertlerini, yakınmalarını anlatmak: Çok dertli anlaşılan, bir dokunduk, boşanıverdi, saatlerce susmadı. 7. Çok ağlamak: “Tekrar gözyaşları boşandı.” -S. Ali.

“Boşalmak” sözcüğünün anlamları ise aynı sözlükte şöyle sıralanıyor:

1. Boş duruma gelmek, içinde bir şey kalmamak: “-Daha dün boşalmıştı bu oda.” -A. İlhan. 2. Dışarıya akmak, dökülmek: “… atın ağzından köpükler boşaldı.” -B. Yıldız. 3. Bir orundaki görevi yapan kişi kalmamak: Daire Başkanlığı kadrosu ne zaman boşaldı? 4. Gevşemek, açılmak: Zemberek boşaldı. 5. mec. Derdini, sıkıntısını birine anlatarak ferahlamak, deşarj olmak: “-Derdimle öyle dolmuş ki boşalmadan evine gidemeyecek.” -Y. Z. Ortaç. 6. (Hayvan) Bağından kurtulmak. 7. hek. Meni gelmek.

Bu açıklamalardan da anlaşılacağı gibi, “boşanmak” ve “boşalmak” sözcüklerinin anlamları yer yer birbirine yaklaşsa da şiddetli yağan yağmuru tanımlamak için “boşalmak” değil “boşanmak” sözcüğü kullanılıyor. O nedenle “bardaktan boşanırcasına” sözünü doğru kabul etmemiz gerekiyor.

* * *

“KEYFİYET” DEĞİL “KEYFİLİK”!

attila asut 12 12 2021
(BirGün, 12 Kasım 2021)

Daha önce Cumhuriyet gazetesinde bir köşeyazarı arkadaşımız bu yanlışı yaptığında eleştirmiştim. Şimdi aynı yanlış bizim gazetede başlığa çıkınca görmezlikten gelemem!

İlk kimden çıktı bu yanlış kullanım, bilmiyorum. Ama gitgide yaygınlaşmaya başladı. “Keyfiyet” sözcüğü anlaşılmaz biçimde “keyfilik” yerine kullanılıyor. Bu yanlışı yapanlar arasında ne yazık ki hukukçular bile var!

Arapça kökenli “keyfiyet” (keyfiyyet) sözcüğünün Türkçe karşılığı “nitelik”tir.Bu sözcük ayrıca “durum” anlamına da gelir.Yani bir şeyin iyi ya da kötü olması durumunu belirtir. “Keyfilik” ise “keyfi” önadından “-lik” ekiyle türetilmiş bir ad olup herhangi bir yasaya, kurala bağlı olmadan keyfine göre davranmayı anlatır. Eski dilde keyfe göre yönetim biçimine “idare-i keyfiyye”, keyfe göre yapılan iş ve işlemlere de “muamele-i keyfiyye” denirdi.

Tam da bugünkü “tek adam” rejimini ve onun yönetim anlayışını anlatan bir tanımlama değil mi?

Tags: BardakBirGünDilin KemiğiÖmer Asım AksoyTDKTürk Dil KurumuTürkçeVeysi Sağlamyağmur
Önceki Haber

Covid-19 / 11 Aralık
ÖLÜ SAYISI 191

Sonraki Haber

“Yumurta siyasi kavgaya alet edilmesin”

Attila AŞUT

Attila AŞUT

Benzer Yazılar

Cezaevindeki Gazeteciler Listesi
Cezaevindeki Gazeteciler

Cezaevindeki Gazeteciler Listesi

27/06/2025
Manşet

Gelişmenin düşmanı

26/06/2025
NATO üyeleri savunma harcamalarını artırma kararı aldı
Dünya

NATO üyeleri savunma harcamalarını artırma kararı aldı

25/06/2025
Özel sektör öğretmenleri “İnsanca Çalışacağız, Öğretmenliği Yaşatacağız!” sloganıyla Ankara’ya yürüyor
Eğitim

Özel sektör öğretmenleri “İnsanca Çalışacağız, Öğretmenliği Yaşatacağız!” sloganıyla Ankara’ya yürüyor

25/06/2025
CHP Grup toplantısı: Muharrem İnce yeniden CHP’de
Manşet

CHP Grup toplantısı: Muharrem İnce yeniden CHP’de

24/06/2025
Ercüment TUNÇALP

Son kullanım tarihi üzerine…

24/06/2025
Sonraki Haber
yumbir 00

"Yumurta siyasi kavgaya alet edilmesin"

Bizi Takip Edin

  • Çok Okunanlar
  • Yorumlar
  • En Son

İran’a bir Şehinşah eksikti!

19/06/2025
Cezaevindeki Gazeteciler Listesi

Cezaevindeki Gazeteciler Listesi

27/06/2025
Gazeteci Fatih Altaylı İstanbul’da gözaltına alındı

Gazeteci Fatih Altaylı İstanbul’da gözaltına alındı

21/06/2025
Kara mizah örneği bir yol projesi

Kara mizah örneği bir yol projesi

05/06/2025
Cezaevindeki Gazeteciler Listesi

Cezaevindeki Gazeteciler Listesi

27/06/2025

Gelişmenin düşmanı

26/06/2025
NATO üyeleri savunma harcamalarını artırma kararı aldı

NATO üyeleri savunma harcamalarını artırma kararı aldı

25/06/2025
Özel sektör öğretmenleri “İnsanca Çalışacağız, Öğretmenliği Yaşatacağız!” sloganıyla Ankara’ya yürüyor

Özel sektör öğretmenleri “İnsanca Çalışacağız, Öğretmenliği Yaşatacağız!” sloganıyla Ankara’ya yürüyor

25/06/2025

Son Haberler

Cezaevindeki Gazeteciler Listesi

Cezaevindeki Gazeteciler Listesi

27/06/2025

Gelişmenin düşmanı

26/06/2025
NATO üyeleri savunma harcamalarını artırma kararı aldı

NATO üyeleri savunma harcamalarını artırma kararı aldı

25/06/2025
Özel sektör öğretmenleri “İnsanca Çalışacağız, Öğretmenliği Yaşatacağız!” sloganıyla Ankara’ya yürüyor

Özel sektör öğretmenleri “İnsanca Çalışacağız, Öğretmenliği Yaşatacağız!” sloganıyla Ankara’ya yürüyor

25/06/2025
Biz Haberiz

Takip Et

Kategoriye Göre Arayın

  • Ali TARTANOĞLU
  • Attila AŞUT
  • Ayşe ÖZER
  • Banu MERTYÜREK GÜLER
  • Belgeler
  • Bilim-Teknoloji
  • Can Dostlarımız
  • Çeviriler
  • Çevre
  • Cezaevindeki Gazeteciler
  • Corona Yazıları
  • Coşkun KARTAL
  • Dünya
  • Eğitim
  • Ekonomi
  • Emek
  • Ercüment TUNÇALP
  • Genel
  • Grev
  • Güncel
  • İnsan Hak.E.B
  • İnsan Hakları
  • Kadın
  • Kültür Sanat
  • Manşet
  • Medya
  • Nusret ERTÜRK
  • Öldürülen Gazeteciler
  • Orhan AYDIN
  • Politika
  • Rahmi YILDIRIM
  • Sağlık
  • Saim TOKAÇOĞLU
  • Seda YİĞİT
  • Sezai BAYAR
  • Tarım
  • Video
  • Yazarlar
  • Yitirdiklerimiz

Son Haberler

Cezaevindeki Gazeteciler Listesi

Cezaevindeki Gazeteciler Listesi

27/06/2025

Gelişmenin düşmanı

26/06/2025
  • Hakkımızda
  • Reklam Verin
  • Gizlilik Politikası
  • İletişim

© 2024 Biz Haberiz. Tüm Hakları Saklıdır.

No Result
Tüm Sonucu Görüntüle
  • Anasayfa
  • Güncel
    • Bilim-Teknoloji
    • Can Dostlarımız
    • Çevre
    • Eğitim
    • İnsan Hakları
    • Kadın
    • Sağlık
    • Tarım
  • Politika
  • Dünya
  • Emek
    • Emek Haberleri
    • Grev
  • Ekonomi
  • Medya
    • Medya
    • Cezaevindeki Gazeteciler
    • Öldürülen Gazeteciler
    • Yitirdiklerimiz
  • Kültür Sanat
  • Yazarlar
    • Ali TARTANOĞLU
    • Attila AŞUT
    • Ayşe ÖZER
    • Banu MERTYÜREK GÜLER
    • Ercüment TUNÇALP
    • Nusret ERTÜRK
    • Orhan AYDIN
    • Rahmi YILDIRIM
    • Saim TOKAÇOĞLU
    • Seda YİĞİT
    • Sezai BAYAR
  • Video
  • Belgeler
    • İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
    • OHAL – KHK
    • Son Mektuplar
  • Çeviriler
    • Corona Yazıları

© 2024 Biz Haberiz. Tüm Hakları Saklıdır.

Web sitemizde size en iyi deneyimi sunabilmemiz için çerezleri kullanıyoruz. Bu siteyi kullanmaya devam ederseniz, bunu kabul ettiğinizi varsayarız.Tamam