Sakın yanlış anlaşılmasın, bu günkü konumuz taklit ve tağşiş yapılan ürünler değildir. Zira bu konuda bilgilenme imkânını kaybettik. Bu sefer gıda tüzüğüne uygun görünen ama aklın kolay kabul edemeyeceği tuhaflıklara bakacağız…
İhracata gönderilenler arasında da kötü niyet yerine ihmal unsurunun daha ağır bastığını göreceğiz. Zira yıllarca ihracata ürün hazırlamış ve gönderdiği ürün hiç geri dönmemiş bir kişi olarak disiplinli çalışmanın ve titiz kontrolün yeterli olduğunu rahatça söyleyebilirim. Dolayısıyla bu konudaki ihmalin neticesi gıda ürünlerimize kötü şöhret kazandırmaktır. Yerli tüketiciyi ilgilendiren kısmı ise AB kapısından dönen ürünleri kimin tükettiğidir.
Şimdi biz anlatalım, sizler de bu ürünlerin ne kadarının sadece yanıltma, ne kadarının da direkt sağlık riski yaratabileceğine karar veriniz. Ürünleri isim vermeden sadece eksiklerini sıralayarak aktaracağım. Markaları öğrenmek isteyenlerin ‘Gıda Dedektifi’ veya ‘Denetle’ hesaplarından meraklarını giderme imkanları olacaktır. Görüleceği üzere bu markaların çoğu tanınmış olanlardır. Buraya bakarak merdiven altı üretimin sınırlarını da tahmin etmek hiç zor olmasa gerek. Hemen altını çizmeliyim ki; görevini titizlikle yapan büyük işletmeler olduğu kadar, küçük işletmeler içinden de isimsiz kahramanlar çıktığını sıkça izlemekteyiz.
İhracata gidip yabancı ülkelerin kapısından dönen ürünlerimizi kabahatleri ile birlikte RASFF (AB Gıda ve Yem için Hızlı Uyarı Sistemi) bütün dünyaya açıklıyor zaten…
Bizim ülkemizde ise 1 Mart 2022 tarihinden beri ayıplı ürünler açıklanmıyor.
Bu bakımdan sadece ambalaj üzerindeki tuhaflıkları duyuran sosyal medya hesaplarına takdirlerimi sunuyor ve halkı aydınlatma adına önemli bir açığı kapattıklarını da rahatça söyleyebiliyorum.
Şimdi ambalaj üzerinden en uç çelişki yaratan ayrıntıları takdim ediyorum:
• Ambalajında ‘Bardakta çikolatalı puding’ yazan ürünün içerik etiketinde, binde 1 oranında çikolata tozu (1 gr bile değil) bulunduğu, gerisinin aroma vericilerle takviye edildiği itiraf ediliyor.
• Kutunun üzerine hiç sıkılmadan ‘Sütlü salep’ yazıp, sonra da içerik kısmında içine salep konmadığı (on binde 1 salep tozu olduğu) itiraf edilen bir içecek tozu raflarda yer alabiliyor.
• Yoğurt ambalajı üzerinde yarım yağlı (% 1.5 süt yağı içeren) ve az yağlı (% 0.6 süt yağı içeren) olduğunu bildirdikten sonra ‘Doğal’ sıfatını eklemeyi ihmal etmeyen markaya da “dur” diyen çıkmıyor!
Amaç ne olursa olsun; içinden yağı çekilmiş bir süt ürünü doğal sayılamaz. Doğalın anlamı, “doğada bulunduğu şekilde” demektir ve istisnası da yoktur.
• Üretici tanınmış bir marka, satıcı ülkenin büyük perakendecisi, ürün de market markalı yeşil zeytin. Tuhaflık, kavanozun üzerindeki etikette “Doğal yeşil zeytin” ve “Doğal salamura” ifadelerinin olmasıdır. Gerçek dışı beyanın bu kadarı hiçbir yetkilinin dikkatini çekmiyor. Ürün içeriğinde; sitrik asit, laktik asit, askorbik asit, potasyum sorbat ve sodyum benzoat gibi katkı maddeleri bulunuyor ama yine de “doğal” özelliği kaybolmuyor!
• Adı “çilekli süt” ama içinde çilek bulunmuyor (on binde 1 çilek varmış).
• Adı “gül şerbeti” olsa da; içinde hiç gül yok (onbinde 1 bile yok). “Yalandan kim ölmüş” diye diye bu noktaya geldiğimizi çok açık gösteriyor.
• Vişne suyunda hiç vişne yok. Vişne tadı aroma vericilerle sağlanıyor…
• Tanınmış markanın “kahveli” ve “beyaz çikolatalı” içeceği içinde ne kahve ne de beyaz çikolata bulunmuyor. Güya ‘var olduğunu’ kanıtlamak ister gibi binde 8 çözünebilir kahve ile on binde bir beyaz çikolata koklatılmış. Bunların yerine de tat vermek üzere mocha aroma vericisi ve beyaz çikolata aroma vericisi kullanılmış.
Şimdi de gıda ihraç ürünlerimizin akıbetine bakalım:
• Almanya’ya ihraç edilen ‘Detoks çayı’nda, kalp krizlerine neden olabilecek sibutramin maddesi yüksek oranda tespit edildiği için iade nedeni sayılmış.
• Bulgaristan’a ihraç edilen limonlarda yüksek miktarda imazalil isimli pestisit artıklarının iade sebebi sayıldığı bildirilmiş.
• Belçika’ya ihraç edilen fındık ezmelerinde salmonella tespit edilmesi iade nedeni sayılmış.
• Bulgaristan’a ihraç edilen yeşil biberlerde yüksek miktarda Buprofezin ve Chlorpyrifos- methyl isimli pestisitler iade nedeni sayılmış.
• İsviçre’ye ihraç edilen ‘tatlı toz kırmızı biber’ de salmonella tespit edildiği için iade nedeni sayılmış.
• Hırvatistan’a ihraç edilen kuru incirlerde aflatoksin tespit edilmesi iade nedeni sayılmış.
• Polonya’ya ihraç edilen kirazlarda yasaklı bitki koruma ilacı dimethoate tespit edildiği için iade nedeni sayılmış.
Yerimiz sınırlı olduğu için ancak küçük bir kısmını burada aktarabiliyoruz.
Sonuç olarak; yukarda ilk bölümde belirttiğim aldatıcı ürün niteliklerinin sağlık riski taşıdığını iddia etmiyorum, sadece kandırıldığımızı söylüyorum.
Basit bir örnek; İtalya’da Lidl mağazalarında satılan bisküvilerin ambalajında “Palm yağı içermez” açıklaması var. Bizde ise bol kepçe kullanılan bu yağın (ucuz olduğu için) savunucularına sormak ve yabancı üreticilerin bu açıklamaya neden ihtiyaç duyduklarını öğrenmek isterim. Aynı şekilde bazı yerli üreticilerin; “glikoz- fruktoz şurubu içermez” açıklaması da izaha muhtaçtır. Öyle ya bu maddeler zararsız ise açıklama sahipleri işgüzarlık mı yapıyorlar!?
İkinci bölümde ise sağlık riski oluşturan ürünlerimizi dış kaynaklardan öğreniyoruz. RASFF, Avrupa Komisyonu tarafından geliştirilmiş, AB üye ülkeleri için gıda güvenliği ile ilgili bilgilerin toplandığı bir veri tabanı olarak hizmet veren izleme ve bildirim aracıdır. Bizi ilgilendiren kısmı, AB dış sınırlarında test edilen ve reddedilen gıda ve yem sevkiyatlarını öğrenebilmektir. Zira yediğimiz, içtiğimiz ürünlere dair sağlık riski yaratanları öğrenebileceğimiz başka bir kaynak yoktur. Benzer denetim sonuçlarını yurt içinde de tüketiciye duyuracak bir kaynağa yeniden kavuşmak dileğiyle…
