Süfyan Kızılarslan / Ajans Bizim – Afganistan’da Taliban güçleri ilerleyişini sürdürüyor. Ülkede son iki haftada yaşanan gelişmeler bundan sonra yaşanacakların da göstergesi niteliğinde.
Taliban kentleri ele geçiriyor, Kabil hükümetinin etrafındaki çember daralıyor. Kısa süre öncesine kadar Afganistan’da kuvvet bulunduran ülkelerin tutumuna bakıldığında, onların da bundan sonraki süreci farkında olduğu ve çoktan kabullenmişler gibi.
ABD ve NATO kuvvetlerinin Afganistan’dan çekilmesi 31 Ağustos’a kadar tamamlanacak. 20 yıl sonra çekilen ABD öncülüğündeki NATO kuvvetleri, 11 Temmuz 2001 İkiz Kuleler saldırılarından sonra Afganistan’a girerek Taliban rejimini devirmişti. Ancak, Taliban’ın tümüyle yok edilmediği ve giderek güç kazanmaya başladığı görüldü.
1 Ağustos’tan bugüne kadar Afganistan ve bu ülke bağlantılı gelişmeler şöyle:
1 Ağustos: Kandahar’a saldırıyı yoğunlaştırdı
Taliban güçleri, Afganistan’ın batısındaki Herat ile güneydeki ”geçici başkent” yapacağı belirtilen Kandahar ve Laşkar Gah kentlerine yönelik saldırılarını yoğunlaştırdı.
TOLO News sitesinin haberine göre, Taliban güçleri Herat’ın merkezine doğru ilerleyişini sürdürüyor. Kentin 17 ilçesinden sadece biri hükümet güçlerinin kontrolünde. Kaynaklar, Taliban’ın Herat’taki bir BM ofisine ve şehrin güneyindeki bazı karakollara saldırdığını söyledi. Herat’tan kaynaklar, saldırıda BM ofisinde iki güvenlik görevlisinin öldüğünü bildirdi.
Saldırılar, Herat kentinin güneyinde Cuma günü yoğunlaştı. Stratejik öneme sahip Malan Köprüsü’nün 2 gün süren çatışmaların ardından Taliban’ın eline geçtiği belirtildi.
Çatışmalar nedeniyle onlarca aile evlerini terk etti.
Kandahar’ın önemi
Kandahar’lı parlamenter Gül Ahmed Kamin, on binlerce kişinin zaten tahliye edildiği kentte bir insani krizin kapıda olduğunu söyledi. Kamin, durumun her saat kötüleştiğini ve kentteki çatışmaların son 20 yılın en şiddetlisi olduğunu dile getirdi.
Kamin, Taliban’ın Kandahar’ı geçici başkent yapmak istediğini ve bu yüzden kente büyük önem verdiğini dile getirdi. Kamin, Kandahar’ın düşmesi halinde bazı bölgelerin de kolayca kaybedileceği görüşünü aktardı.
Bu arada, Kandahar Havalimanı şefi Mesud Peştun, yapılan roketli saldırı nedeniyle bütün uçuşların durdurulduğunu açıkladı. Havalimanı, kente lojistik ve destek sağlama açısından
Taliban’ın şimdiye dek Afgan topraklarının yaklaşık yarısını ele geçirdiği tahmin ediliyor. Bunlara İran ve Pakistan ile olan bazı sınır kapıları da dahil.
”Taliban İran için ciddi tehdit”
Öte yandan, İran’ın eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, Taliban’ın gelecekte ”İran açısından bir tehdit olacağını” ifade etti.
Ülke basınında yer alan haberlere göre Ahmedinejad, o tarihte Cumhurbaşkanı koltuğunda oturan Hasan Ruhani’ye gönderdiği mektupta, ”Taliban’ın Tahran’a davet edilmesi ve bu gruba yaklaşılması, İran’ın ulusal güvenliğine yönelik ciddi bir tehdit oluşturuyor” uyarasında bulundu. Ahmedinejad, Taliban’ın ileride ”Büyük Horasan” hevesine kapılacağı, bunun da bunun İran için en büyük tehdit olduğunu da belirtti.
2 Ağustos: Rusya ve Özbekistan’dan ortak tatbikat
Özbekistan’daki Termez askeri bölgesinde başlayan 5 günlük tatbikata iki ülkeden toplam 1.500 asker katılıyor.
Rusya’nın ortak tatbikata daha büyük bir askeri birlikle katılacağı belirtildi. Tacikistan’da 5-10 Ağustos arasında yapılacak ortak tatbikata Rusya, Özbekistan ve Tacikistan birlikleri katılacak. Rusya Savunma Bakanlığı bugün, toplam 2500’den fazla askerin katılacağı Tacikistan’daki tatbikata 1,800 Rus askerinin iştirak edeceğini açıkladı.
Rusya, Özbekistan ve Tacikistan, Afganistan’da Taliban’ın giderek güç kazanması ile kendi topraklarındaki bir güvenlik sorunundan endişe ediyor.
3 Ağustos: Kabil’de bomba yüklü saldırı: 3 ölü, 7 yaralı
Afganistan’ın başkenti Kabil’de Savunma Bakanı Bismillahi Mohammadi’nin evinin yakınında bomba yüklü araç infilak etti.
Sağlık Bakanlığı sözcüsü Ghulam Dastagir Nazari, en az 3 kişinin öldüğünü ve 7 kişinin yaralandığını söyledi. Saldırı sırasında evde olmayan Savunma Bakanı, evinin yakınında meydana gelen patlamadan sonra güvende olduğunu söyledi. Patlamanın Kabil’de hükümet binaları ve yabancı elçiliklere ev sahipliği yapan yoğun bir şekilde güçlendirilmiş ”Yeşil Bölge” yakınında meydana geldiği ve hedefin bir milletvekilinin ikametgahı olduğu belirtildi.
Taliban üst düzey hükümet yetkililerine karşı daha fazla saldırı olacağı konusunda uyardı. Bir Taliban sözcüsü de üst düzey hükümet yetkililerine karşı daha fazla “misilleme operasyonu” planlandığını söyledi.
4 Ağustos: ‘ABD’nin aniden çekilmesi güvenliği bozdu”
Afganistan Devlet Başkanı Eşref Gani, ülkesinde güvenliğin kötüleşmesinden ABD’nin askerlerini “aniden” geri çekme kararının neden olduğunu belirtti.
Parlamentoda yaptığı açıklamada, ”Mevcut durumumuzun nedeni, kararın aniden alınmasıdır” diyen Gani, Washington’u geri çekilmenin “sonuçları” olacağı konusunda uyardığını da söyledi.
Gani, yetkililerin Taliban’ı engellemek için altı aylık bir plan üzerinde çalıştığını, ancak isyancıların artık “dağınık ve deneyimsiz bir hareket” olmadığını kabul ettiğini ifade etti.
Taliban’ın son yirmi yılda “daha zalim ve daha baskıcı” hale geldiğini ifade eden Gani, ”Barış, refah, ilerleme gibi bir istekleri yok, biz barış istiyoruz ama onlar bastırılmış halk ve hükümet istiyorlar. Savaş alanında durum değişmedikçe anlamlı müzakerelere girmeyecekler, bu nedenle net bir görüşe sahip olmalıyız. Bunun için ülke çapında bir seferberliğe ihtiyaç var” diye konuştu.
Bu arada, Afganistan’ın güneyinde, Afgan güçleri Taliban’ın yeni bir saldırısını geri püskürttüğü için Laşkar Gah’ta gece boyunca çatışmalar devam etti. Helmand’daki ordu, ”Afgan güçleri karada ve hava saldırılarıyla saldırıyı püskürttü” dedi.
Herhangi bir büyük şehrin Taliban tarafından ele geçirilmesinin, mevcut saldırıları başka bir seviyeye taşıyacağına ve Afgan ordusunun kabiliyetine ilişkin endişeleri artıracağına dikkat çekiliyor.
”Stratejik gaf”
Avustralya merkezli Afganistan uzmanı Nishank Motwani, “Afgan şehirleri düşerse, ABD’nin Afganistan’dan çekilme kararı, Amerikan dış politikasındaki en dikkate değer stratejik gaflardan biri olarak hatırlanacak” yorumunda bulundu.
5 Ağustos: Laşkar Gah kenti tahliye ediliyor
Afganistan’ın Hilmand eyaletinin kuşatma altındaki başkenti Laşkar Gah’ta, Taliban güçlerine yönelik büyük bir operasyon öncesi tahliye işlemine başlandı.
Lashkar Gah’ta 3 gündür süren çatışmaların ardından Afgan Kolordu Komutanı General Sami Sedat, kent sakinlerinden mümkün olan en kısa sürede şehir dışına çıkmalarını söyledi. Sedat, ”Operasyonumuza başlayabilmemiz için lütfen bir an önce ayrılın. Evlerinizden ayrılmanın sizin için çok zor olduğunu biliyorum. Bizim için de zor ama birkaç günlüğüne yerinden edilmişseniz, lütfen bizi affedin. Taliban’la nerede olurlarsa olsunlar savaşıyoruz. Onlarla savaşacağız ve tek bir Taliban’ı canlı bırakmayacağız” dedi.
Taliban, yabancı güçlerin geri çekilmesinin Mayıs ayı başlarında başlamasından bu yana kırsal Afganistan’ın büyük bir bölümünün kontrolünü ele geçirdi, ancak şimdi daha sert direnişle karşılaştıkları eyalet başkentlerini ele geçirmeye odaklanıyor.
Taliban’ın şehrin çoğunu ele geçirdiği bildiriliyor. Yetkililer daha önce, isyancıların şehirde bir düzineden fazla yerel radyo ve televizyon istasyonunu ele geçirdiğini ve geriye sadece İslami programlar yayınlayan Taliban yanlısı bir kanal bıraktığını söyledi.
Laşkar Gah’ın kaybının, yaz boyunca kırsal bölgelerin çoğunu Taliban’a kaptırdıktan sonra şehirleri ne pahasına olursa olsun savunmayı taahhüt eden hükümet için büyük bir stratejik ve psikolojik darbe olacağı ifade ediliyor.
Laşkar Gah düşerse, kuzeydeki Kunduz kentini kısa bir süre elinde tuttuğu 2016’dan bu yana Taliban’ın kazandığı ilk eyalet başkenti olacak.
6 Ağustos: Afgan hükümet sözcüsüne suikast
Taliban güçleri, Afganistan hükümeti sözcüsü ve üst düzey medya ve bilgi görevlisi Dava Khan Minapal’a suikast düzenledi. Yerel yayın kuruluşu Tolo haberleri, Dava Khan Minapal’ın Cuma namazına gitmek için evden ayrıldığı sırada, Darul Aman Yolu üzerinde silahlı kişiler tarafından öldürüldüğünü bildirdi.
İçişleri Bakanlığı Sözcüsü Mirwais Stanikzai, “Ne yazık ki vahşi teröristler bir kez daha korkakça bir eylemde bulundular ve vatansever bir Afgan’ı şehit ettiler” dedi.
Taliban sözcüsü Zabihullah Mücahid, medyaya “mücahidler tarafından gerçekleştirilen özel bir saldırıda öldürüldü” diyen bir mesaj göndermesiyle ölümün sorumluluğunu üstlendi.
Hükümet Medya ve Bilgi Merkezi’nin (GMIC) başkanı olan Minapal, Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin sözcüsü olarak da görev yapmıştı.
Taliban ilk eyalet başkentini aldı
Afganistan’ın güneybatısındaki Nimroz vilayetinin başkenti Zaranj’ı Taliban militanları ele geçirdi. Şehir, hükümet birliklerine karşı devam eden Taliban saldırısının ortasında düşen ilk eyalet başkenti oldu.
İnternette dolaşan görüntülerle doğrulanan basında çıkan haberlere göre, militanlar Cuma öğleden sonra şehre girdiler. Görüntülerde, Taliban güçlerinin toplu halde şehre yaya olarak girdiğini ve ele geçirilen hükümet zırhlı araçlarından oluşan bir sütunun üzerinde ilerlediğini gösteren çevrimiçi iddialar paylaşıldı.
Ayrıca yerel hapishanedeki mahkumlar serbest bırakıldı.
Olay yerinden alınan görüntülere göre şehir görünüşe göre büyük ölçüde savaşmadan Taliban’ın eline geçti.
Taliban güçleri, ayrıca güneyde Kandahar ve batıda Herat gibi büyük şehirler de dahil olmak üzere birçok eyalet başkentine baskı uyguladılar. Ancak Zaranj’ın ele geçirilmesinden önce, Taliban’ın toprak kazanımları öncelikle seyrek nüfuslu kırsal alanlarda gerçekleşti.
Taliban peçe takmayan genç kızı öldürdü
Afganistan Times’ın haberine göre, ”militanlar” 21 yaşındaki Nazaneen’i Belh ilçe merkezine giderken bir arabadan dışarı sürükledi ve peçe takmadığı için öldürdü.
Taliban sözcüsü Zabihullah Mücahid ise iddiaları yalanladı.
Grup, yabancı birliklerin geri çekilmeyi tamamlaması nedeniyle son birkaç hafta içinde Afgan güvenlik güçlerine ve sivillere yönelik saldırılarını yoğunlaştırdı. ”Gerçek bir İslami sistem” isteyen örgütün şu anda 223 bölgeyi kontrol ettiği, ABD liderliğindeki bir işgal tarafından devrilmeden önce 1996-2001 arasındaki yönetimlerini tanımlayan baskıcı yasaları yeniden yürürlüğe koydukları belirtiliyor.
Gelen haberlere göre örgüt kadınları tepeden tırnağa örtünmeye zorluyor ve erkek bir refakatçi olmadan evden çıkmalarına izin vermiyor.
Taliban tarafından ele geçirilen bazı bölgelerde, dükkanların yanında erkek bir akrabası olmayan kadınların mal satması yasaklandı. Kuralları çiğneyen insanlar, halka açık dayak da dahil olmak üzere cezalandırılıyor.
7 Ağustos: Şibirgan kenti de düştü
Taliban güçlerinin, Afganistan’ın kuzeyindeki Cüzcan eyaletin stratejik başkenti Şibirgan’ın kontrolünü ele geçirdikleri belirtildi. Bir haftadır süren çatışmaların ardından Taliban’ın eline geçen Şibirgan, güneybatıdaki Nimroz eyaletindeki Zaranj’ın dün düşmesinin ardından militanların eline geçen ikinci bölgesel başkent oldu.
Şibirgan, destekçileri isyancılara karşı mücadeleye öncülük eden eski Afgan başkan yardımcısı Abdul Raşid Dostum’un da memleketiydi.
Taliban, ayrıca Şibirgan’da bir hapishaneyi ele geçirdiklerini söyledi. Sosyal medyadaki video, yüzlerce mahkûmun şehir hapishanesinden ayrıldığını gösterdi.
ABD’nin uçakları Taliban mevzilerini bombaladı
ABD’nin B-52 bombardıman uçakları ülkenin kuzeyindeki Taliban mevzilerine hava saldırısı düzenledi.
Afganistan Savunma Bakanlığı Sözcüsü Favad Aman, yaptığı açıklamada, ABD B-52 Stratofortress bombardıman uçaklarının Afganistan’ın kuzeyindeki Cüzcan eyaletin stratejik başkenti Şibirgan’da Taliban güçlerine hava saldırısı düzenlediğini ve militanlara ciddi hasar verdiğini söyledi.
ABD’nin, 3 önemli şehre yürüyen Taliban güçlerini durdurmak amacıyla Afganistan’a B-52 bombardıman uçakları ve Spectre savaş gemileri gönderdiği belirtildi.
B-52’lerin Katar’daki bir hava üssünden Afganistan’a uçtuğu ve Helmand eyaletindeki Kandahar, Herat ve Laşkar Gah çevresindeki hedefleri vurduğu kaydedildi.
Arab News’e göre, bombardıman uçakları ilk olarak Soğuk Savaş sırasında uçtu ve 2001’in sonlarında Taliban’ın iktidardan devrilmesinde kilit rol oynadı.
ABD ve İngiltere’den vatandaşlarına ”derhal ayrılın” çağrısı
ABD’nin ardından ve İngiltere de Taliban saldırıyı yoğunlaştırdığı için vatandaşlarına Afganistan’ı derhal terk etmeleri çağrısında bulundu.
ABD Dışişleri Bakanlığı da suç, terörizm, sivil huzursuzluk, adam kaçırma, silahlı çatışma ve Covid-19 salgını nedeniyle Afganistan için seyahat danışmanlığını en yüksek Seviye 4’de tuttu.
Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki ise basın brifinginde Biden yönetiminin Taliban kontrolündeki bölgelerde sivillere yönelik vahşet ve misilleme amaçlı ölümlere ilişkin raporları “yakından takip ettiğini” ve “endişe duyduğunu” söyledi ancak ABD’nin birliklerinin geri çekilmesini tamamlayacağını vurguladı.
Bu arada, BM’nin Afganistan özel temsilcisi Deborah Lyons, Afganistan’ın ”tehlikeli bir dönüm noktasında” olduğunu dile getirdi ve BM Güvenlik Konseyi’nin barış görüşmelerini yeniden başlatması gerektiğini söyledi. Lyons, “Bu, yakın zamanda Suriye’yi veya çok da uzak olmayan bir geçmişte Saraybosna’yı hatırlatan farklı bir savaş türü” dedi.
8 Ağustos: Taliban, Kunduz şehrini de ele geçirdi
Taliban, hükümet güçleriyle şiddetli çatışmaların ardından Afganistan’ın en önemli şehirlerinden biri olan Kunduz’u da ele geçirdi.
Bir yerel yetkili, şehrin havaalanı dışındaki her şeyin örgütün eline geçtiğini söyledi. Kunduz’da binaların ve dükkanların alevler içinde kaldığı, şehir merkezinde Taliban bayrağının dalgalandığı gözlendi.
Kunduz, Cuma gününden bu yana Taliban’ın eline geçen üçüncü bölgesel başkent ve örgütün en büyük kazanımı oldu. Konumu itibariyle stratejik olan olan Kunduz’u, başkent Kabil de dahil olmak üzere diğer büyük şehirlere bağlayan otoyollar var ve eyalet Tacikistan ile sınır paylaşıyor. Bu sınır, Afgan afyon ve eroininin Orta Asya’ya kaçakçılığı için kullanılıyor ve oradan da Avrupa’ya ulaşıyor. Kunduz’u kontrol etmek, bölgedeki en önemli uyuşturucu kaçakçılığı yollarından birini kontrol etmek anlamına geliyor.
Talukan kenti de Taliban’a geçti
Afganistan’da Tahar eyaletinin Talukan şehri Taliban militanlarının eline geçti. Böylece Taliban’ı eline geçen kent sayısı 5’e yükseldi.
Eyaletten iki milletvekili, Taliban güçlerinin, ülkenin kuzeyindeki eyaletin başkenti Talukan’ı ele geçirdiğini ve bir ay süren kuşatmanın ardından daha önce kontrol etmediği son alanları ele geçirdiğini söyledi.
Görgü tanıkları, güvenlik güçlerinin ve yetkililerin araç konvoyları halinde kenti terk ettiğini söyledi.
Tahar, 2001 yılında dinci milisleri devirmek için ABD liderliğindeki koalisyona katılan Taliban karşıtı kuzey ittifak savaşçıları için özel bir öneme sahip.
9 Ağustos: Aybak şehri Taliban’a geçti
Afganistan’da Samangan eyaletinin başkenti Aybak’ın kontrolü, Taliban militanlarının eline geçti.
Afgan milletvekili Mahbuba Rahmat, şehrin, direniş göstermeden ve ”tek el ateş edilmeden” isyancılara teslim olduğunu söyledi.
Taliban sözcüsü Zabihullah Mücahid, Twitter’dan yaptığı açıklamada, militanların bir il polis karakolunu, il telekomünikasyon müdürlüğünü ve bir ulusal istihbarat teşkilatı ofisini kabaca öğle saatlerinde ele geçirdiğini kaydetti.
Çin ve Rusya’dan askeri işbirliği gösterisi
Çin ve Rusya arasında düzenlenen geniş ölçekli bir ortak askeri tatbikat, Çin’in Ningxia bölgesinde başladı.
Yaklaşık 10 bin askerin katıldığı Zapad/Interaction-2021 tatbikatının, Çin ve Rusya arasındaki askeri işbirliğinin gelişmesine yönelik işaretler taşıdığına dikkat çekiliyor. Kommersant gazetesi, 2005 yılından bu yana ortak tatbikat yapan iki ülke arasında ilk defa bu tatbikatta Rus askerlerin Çin yapımı silahlar kullanacaklarını aktardı.
Terörle mücadeleye odaklanan tatbikata Moskova Suhoy Su-30SM savaş uçağı gönderirken, Çin Halk Ordusu J-20 hayalet uçaklarla açılış gösterisi yaptı.
Taliban’ın Afganistan’daki ilerleyişi ve ABD’nin ülkeden çıkması üzerine Avrasya’da güvenliğe odaklandığı belirtilen Rusya, Çin’in dışında bölgesel ülkelerle de tatbikatta. Rusya’nın Afganistan sınırı yakınında Özbek ve Tacik güçlerin katıldığı Tacikistan’daki tatbikatı bugün sona erdi.
10 Ağustos: Taliban 5 günde 7 vilayete hâkim oldu
ABD’nin ay sonunda askerlerini çekeceği Afganistan’da ilerleyemeye başlayarak hakimiyet alanını genişleten Taliban güçleri, bugün Ferah vilayet merkezini ele geçirdi.
Ferah il meclis üyesi Şahla Ebubekir, Taliban’ın güvenlik güçleriyle kısa bir çatışmanın ardından öğleden sonra Ferah kentine girdiğini, vilayet ve polis merkezlerini ele geçirdiğini açıkladı. Taliban güçlerinin kente girdikten sonra merkez hapishanenin kontrolünü de aldığı belirtildi.
Ferah, Nemruz’un ardından Taliban’ın ülkenin güneybatısında ele geçirdiği ikinci şehir oldu. Ferah’ın ele geçirilmesi, İran’la bir sınır kapısının daha Taliban’ın denetimine geçmesine olanak sağlıyor.
Bu arada, Avrupa Birliği’nden bir yetkili, Taliban güçlerinin Afgan topraklarının yüzde 65’ini kontrol altına aldığını, 11 vilayet başkentini de almakla tehdit ettiğini söyledi.
Mezar-ı Şerif’e yaklaştı
Taliban’ın, hükümetin kuzeyde kontrol ettiği en büyük bölge olan Mezar-ı Şerif’e de yaklaştığı belirtiliyor. Görgü tanıkları, Kabil ve Mezar-ı Şerif ana yolu üzerindeki Aybak’ı ele geçiren Taliban güçlerinin burada hükümet binalarına girerek merkezi hakimiyet kurduklarını, güvenlik güçlerinin çoğunun da bölgeden çekilmek durumunda kaldığını aktarıyor.
ABD’nin ay sonunda uzun savaşa son vererek ayrılacağı Afganistan’da ilerleyen Taliban güçleri, bir haftadan daha kısa sürede ülkedeki 34 vilayetten 7’sinin merkez kentini aldı.
Afgan sivillerin durumu endişe veriyor
Taliban’ın geçen ay yeni bir çatışma dalgası başlatarak büyük kentlere yönelmesinin ardından milyonlarca sivil panik ve endişeye düşerken, çatışmalarda da binlerce sivil yaralanmaya, evinden olmaya başladı.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komiseri Michelle Bachelet, Taliban güçlerinin Afgan sivillere yönelik şiddet eylemlerine dikkati çekti ve bunun insanlığa karşı suç ile savaş suçu anlamına geldiğini söyledi.
Bir Avrupa Birliği raporuna göre, Taliban’ın ilerlediği Afganistan’da son aylarda yaklaşık 400 bin Afgan evini terk ederek yerinden oldu. Yalnızca Kızılhaç’a ait merkezlerde son 10 günde 4 binden fazla sivilin tedavi edildiği belirtiliyor.
Milli Savunma Bakanı Akar Pakistan’da
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, resmi ziyaret için Pakistan’a gitti.
Akar, başkent İslamabad’da Pakistanlı yetkililer, Türkiye’nin İslamabad Büyükelçisi İhsan Mustafa Yurdakul ve diğer ilgililer tarafından karşılandı.
Ziyarette Afganistan’daki gelişmelerin önemli gündem konusu olmasının beklendiği, ayrıca askeri, güvenlik ve savunma alanlarında işbirliğinin de ele alınacağı belirtildi.
11 Ağustos: Afganistan ordu komutanı görevden alındı
Afganistan’da geçen ay atanan Ordu Komutanı General Veli Muhammed Ahmedzay görevden alındı.
Kent ve eyalet merkezlerine yönelik saldırılarını yoğunlaştıran Taliban’ın son olarak Gazni kent merkezine girdiği bildirildi. Taliban şimdiye kadar 34 eyalet başkentinin 9’unu kontrol altına aldı.
Devlet Başkanı Eşref Gani, kuzeydeki Mezar-ı Şerif’e giderek, Özbek lider Raşid Dostum ve Tacik lider Ata Muhammed Nur ile kentin korunması konusunda görüşmeler yaptı. Raşid Dostum görüşmede “Taliban birkaç kez kuzeye geldi ama her seferinde tuzağa düştü” dedi.
Yapılan yorumlara göre, Afgan Ulusal Ordusu’nu güçlendirmek için Dostum gibi eski savaş ağalarını bir kenara itmeye çalışan Eşref Gani, şimdi zor zamanlarda onlara yanaşmak zorunda kaldı. Gani bu hafta başında hükümet yanlısı milisleri silahlandırmayı da kabul etmişti.
12 Ağustos: Taliban Gazne’yi de ele geçirdi
Afganistan’da ilerleyişini sürdüren Taliban güçleri Gazne’yi ele geçirdi ve böylece yaklaşık 1 haftalık sürede 10’uncu vilayetin denetimini almış oldu. Taliban, böylece Kabil’e 130 kilometre uzaklıktaki Gazne vilayetinin merkezi Gazne’yi kontrolüne aldı.
Taliban güçlerinin şiddetli çatışmanın ardından Gazne’deki hükümete ait kamu binalarını işgal ettiğini aktardı. Aralarında vilayet valisinin de olduğu tüm yerel yöneticilerin Kabil’e geçtiği belirtiliyor.
Bu arada, güneydeki Kandahar’da çatışmalar olduğu, şehir hastanesine hem Taliban hem de hükümet güçlerinden yaralılar geldiği belirtiliyor.
Ayrıca, Helmand vilayet merkezi Leşkargah’tan da çatışma haberleri geliyor. Leşkargah’taki polis merkezi Taliban’a geçerken buradaki polislerin bir kısmı teslim oldu, bir kısmı da hükümet kontrolündeki yerlere kaydı.
Mezarı Şerif’in bulunduğu kuzey içinse daha önceki iktidarında bu bölgeyi kontrol edemeyen Taliban’ın, şimdi kuzeyde ağırlık kurmaya çalıştığına dikkat çekiliyor
Washington’da bir savunma yetkilisi, dün ABD istihbaratına göre Taliban’ın Kabil’i 30 gün içinde izole edebileceğini, 90 gün içindeyse alabileceğini aktarmıştı.
Taliban’a ”iktidarı paylaşma” teklifi
Taliban kuvvetlerinin ilerleyişini önleyemeyen Afganistan hükümeti, çatışmalara son verilmesi karşılığında Taliban’a iktidarı paylaşmayı teklif etti. Teklif, Doha’da yapılan ve ”ölü noktada” olarak tanımlanan görüşmeler sırasında geldi.
Bu arada, Taliban kuvvetleri, Kabil’i tehdit etmeye başladı. Başkentin güneyindeki Gazne’nin bu sabah ele geçirilmesi tehdidin en büyük göstergesi. Gazne, Kabil’i ülkenin ikinci büyük kenti Kandahar’a bağlayan yol üzerindeki önemli bir kilit bölge. Kentin ele geçirilmesi, Taliban’a, Afgan ordusunun güneyden ikmal hattını kesmesine olanak sağlıyor.
Tahliye birlikleri
ABD, havaalanını güvence altına almak, ABD büyükelçiliği personelinin tahliyesini hızlandırmak ve son 20 yılda ABD güçlerine yardım eden Afganların çoğunu Afganistan’dan mümkün olduğunca çıkarmak için Kabil’e 3 bin ek asker gönderiyor.
İngiltere de, ülkeyi terk eden İngiliz vatandaşlarına destek sağlamak için kısa vadeli olarak yaklaşık 600 asker konuşlandıracağını belirtti.
Kandahar da Taliban’ın eline geçti
Afgan yetkililer, Taliban’ın başka bir eyalet başkentini, aynı adı taşıyan eyaletteki güneydeki Kandahar kentini aldığını söyledi. Kandahar aynı zamanda ülkenin en büyük ikinci şehri.
Böylece Taliban militanları 12. eyalet başkentini ele geçirmiş oldu.
Hükümet yetkililerinin ve maiyetinin şehirden hava yoluyla kaçmak için havaalanına ulaşmayı başardığı belirtildi. Kandahar’ın militanların eline geçmesi Afgan güvenlik güçleri için şimdiye kadarki en büyük kayıp oldu.
13 Ağustos: Taliban, Laşkar Gah kentini ele geçirdi
Bir polis yetkilisi, Taliban’ın Afganistan’ın güneyinde kilit öneme sahip kenti Laşkar Gah’ı iki hafta süren şiddetli çatışmaların ardından ele geçirdiğini söyledi.
Kimliği açıklanmayan bir polis yetkilisi, hükümet ve üst düzey silahlı kuvvetler yetkililerinin dün gece yarısı civarında militanlarla bir anlaşma yaptıktan sonra Helmand eyaletinin başkenti Laşkar Gah’ı boşalttığını söyledi.
Yetkili, Afgan yetkililerin Bastion Kampı’na taşındığını ve yaklaşık bin 500 askerin teslim olduğunu doğruladı.
Afgan askerleri, ülkenin üçüncü büyük şehri olan Herat’ı da militanlara terk etti. Taliban, Herat Uluslararası Havalimanı’nın kontrolünü tamamen ele geçirdiklerini ve havaalanındaki tüm personelin teslim olduğunu söyledi.
Ülkenin ikinci ve üçüncü büyük şehirleri olan Kandahar ve Herat’ın ele geçirilmesi, Taliban’ın yabancı askerlerin geri çekilmesiyle birlikte geniş çaplı bir saldırıya başladıklarından bu yana en önemli iki zaferini temsil ediyor.
”Gani’ye istifa çağrısı” iddiası
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve Savunma Bakanı Lloyd Austin’in Afgan Devlet Başkanı Eşref Gani’yi istifa etmeye ve geçiş hükümeti kurulmasına izin vermeye çağırdığı ileri sürüldü.
İran haber ajansı Mehr News’da yer alan habere göre ABD Dışişleri Bakanı, dün gece Savunma Bakanı Muhammed Eşref Gani ile yaptığı telefon görüşmesinde, ateşkes ve geçiş hükümeti kurulmasına izin vermek için kendisinden istifa etmesini istediği öne sürüldü.
ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada ise Blinken ve Austin’in Gani ile görüştüğü duyuruldu, ancak istifa talebi konusuna değinilmedi. Açıklamaya göre, Blinken ve Austin, Gani’ye, ABD’nin gelişen güvenlik durumu ışığında Kabil’deki sivilleri azalttığını ve Özel Göçmenlik Vizesi (SIV) uçuşlarının temposunu hızlandıracağını bildirdi.
”Üç kent tamamen alındı”
Taliban’ın sözcüsü yaptığı açıklamada, Afganistan’ın en önemli illerinin Kandahar, Helmand, Herat ve Badgis’in tamamen fethedildiğini duyurdu. Sözcü, ”başarılı askeri operasyonun ardından yüzlerce silah ve aracın yanı sıra büyük miktarda mühimmat ele geçirdiklerini” söyledi.
Afgan parlamenter Gül Ahmed Kamin, bazı Afgan güçlerinin hala şehirden tahliye edilmeyi beklediğini belirterek, ”Birçok hükümet askeri teslim oldu ve geri kalanı kaçtı” dedi.
”Geri dönebiliriz”
İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace, El Kaide’nin yeniden canlanması ve ülkenin Batı’yı tehdit eden terörizmin yuvası haline gelmesi durumunda güçlerinin Afganistan’a geri dönebileceğini söyledi.
Wallace, basına verdiği verdiği demeçte, ”Her seçeneği açık bırakacağım. Taliban’ın geçen seferden bir mesajı varsa, El Kaide’ye ev sahipliği yapmaya, Batı’ya veya bunun gibi ülkelere saldırmaya başlarsa, geri gelebiliriz” dedi.
Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın Taliban ile yaptığı anlaşmayı, potansiyel olarak Afgan hükümetini baltalayan “çürük bir anlaşma” olarak nitelendiren Wallace, ”Uluslararası ortaklar olarak bunu rahatsız bulduk çünkü bir ABD çerçevesi aracılığıyla konuşlandırdık. Bu yüzden bu çerçeveyi çektiklerinde ayrılmak zorunda kaldık” diye konuştu.
Taliban Logar’a girdi
Öde yandan, iki eyalet meclisi üyesi, BBC’ye, Taliban’ın Kabil eyaletiyle sınır komşusu olan Logar eyaletinin başkenti Pul-e-alam’a girdiğini doğruladı.Taliban’ın polis merkezini ele geçirdiği ve şiddetli çatışmaların sürdüğü kaydediliyor.
Kandahar ile Kabil arasındaki Uruzgan vilayetinin de düştüğüne dair çok sayıda haberler bulunuyor. 34 eyalet başkentinden 14’ünün şimdi Taliban’ın elinde olduğu doğrulanırken, en az ikisi şu anda düşmenin eşiğinde.
”Çekilme gereksiz bir karar”
Bu arada, İngiltere’nin eski uluslararası kalkınma bakanı Rory Stewart, Afganistan’dan uluslararası geri çekilmeyi “tamamen gereksiz, tehlikeli bir karar” olarak eleştirdi.
Stewart, yaptığı açıklamada, eylemi “tamamen utanç verici” ve Afgan halkının “ihaneti” olarak nitelendirdi. “Korkunç koşullarda milyonlarca Afgan olacak. Bu yürek parçalayıcı olacak. Milyonlarca mülteci olacak. Avrupa ve ABD çok sayıda mülteciyi kabul etmeyi beklemek zorunda kalacak ve biz de almalıyız, çünkü bu bizim hatamız” diyen Stewart, uluslararası yardımın artırılması için de çağrıda bulundu.
Öte yandan, ABD ve İngiltere’nin ardından, Kanada hükümeti de Kabil’deki büyükelçiliğinin tahliye edilmesine yardım etmek için Afganistan’a asker göndereceğini açıkladı.
