Ceyhun Ergüven / Ajans Bizim – Sivil havacılık tarihinde bir devir kapanıyor ve üretim bandından çıkan son Boeing 747-8 uçağının son müşteriye teslim edilmesiyle 747’nin 55 yıl süren macerası sona eriyor.
Amerikan Başkanlarının özel uçağı olarak hizmet veren ve bütün dünyada milyonlarca yolcu taşıyan B747’inin son uçağı, TSİ 00.00’da imal edildiği Everett’teki fabrikada düzenlenecek törenle kargo taşımacılığı yapan Atlas Air firmasına teslim edilecek.
Törene bu uçağın imalatında görev alan eski ve yeni çalışanlar da katılıyor. Boeing, 55 yılda 1.574 adet B747 imal ettikten sonra artık bu modelin üretimine son verme kararı aldı.
747’ler, boyutu, menzili ve verimliliği sayesinde daha ucuz bilet fiyatlarıyla özellikle orta sınıf Amerikalıların 1970’li yıllardaki petrol krizi sırasında bile ABD dışında ve Avrupa’da tatil yapmasını sağladı ve bir bakıma orta sınıf Amerikalılara dünyayı açtı.
747’nin hikâyesi, uçakla seyahatin popüler hale geldiği 1960’lı yıllarda başladı.
Boeing, dönemin en önemli havayolları arasında bulunan ve sonradan iflas eden Pan American World Airways (PanAm) firmasının teşvikiyle, o yıllarda hizmet veren uçakların taşıdığından daha fazla yolcu taşımaya imkân veren büyük bir uçak tasarlamaya karar verdi.
Mühendisler başta, iki gövdeyi üst üste koymayı planladı, ancak uçağın tahliyesi sırasında üst gövdede bulunanlar için sorun çıkarabileceği kaygısıyla bu tasarımdan vazgeçti.
Boeing tarihçisi Michael Lombardi, “daha yüksek yerine daha geniş bir uçak tasarlandı” diyor. “Göklerin Kraliçesi” ya da Jumbo Jet” olarak da anılan 747, böylece dünyanın ilk iki koridorlu uçağı oldu.
Dört motorla donatılan uçak, en başından beri yük taşımak amacıyla da düşünüldüğü için büyük malların yüklenmesini kolaylaştırmak bakımından önden açılan bir tasarımla imal edildi.
Bu nedenle, pilot kabini daha yükseğe alındı ve kokpitin arkasına da kodamanlara ayrılan bir yolcu bölümü yerleştirildi. Bu tasarım, uçağa o çok bilinen burun üstündeki şişkinliği verdi.
Boeing 747, 2000’li yıllarda Airbus A380’in gelmesine kadar dünyanın en büyük yolcu uçağı olarak kaldı.
B747, 1980’li ve 1990’lı yıllarda New York, Paris veya Londra gibi büyük havalimanları arasındaki hava trafiğinin bütün yükünü omuzladı.
Ancak 747, Boeing’de 777, 787 Dreamliner ya da Airbus’ta A350 gibi uzun menzilli ama teknolojisi daha yeni, yakıt sarfiyatı bakımından ve işletme açısından daha verimli modellerin piyasaya çıkmasından sonra yavaş yavaş gözden düşmeye başladı.
Havacılık uzmanları, B747’nin üç dört kez yeniden tasarlanmasına rağmen teknolojik evrim, havacılık sistemleri ve motorlar açısından epey geride kaldığı görüşünde.
747 son tasarını olan 747-8 2005’te piyasaya sürüldü ama 48’i yolcu, 107’si de kargo versiyonu olmak üzere sadece 155 adet satıldı.
Qantas ve British Airways gibi bazı firmalar, küresel salgın sırasında 747’yi yavaş yavaş filolarından çıkardı. ABD’de hiçbir havayolu firması 2017’den beri B747 uçurmuyor.
Boeing, 2020’de, 2022 yılında 747 üretimine son vereceğini açıkladı, ancak 747’ler, özellikle yük taşımacılığında daha uzun yıllar uçmaya devam edecek.
Uzmanlar, 132 ton yük taşıma kapasitesine sahip olan 747’nin Okyanus gemileri için motorlar veya petrol endüstrisindeki sondajlar gibi büyük endüstriyel parçaların taşınması için benzersiz bir uçak olduğu görüşünde.
Dünyanın en büyük kargo uçağı olan Antonov AN-225’in Ukrayna savaşı sırasında tahrip edilmesi sebebiyle 747’nin yük taşımacılığı açısından aranan uçak haline geleceği belirtiliyor.
1990’dan beri Amerikan Cumhurbaşkanlarının uçağı olan 747, daha yıllarca Beyaz Saray sakinlerini taşımaya devam edecek. Bu uçaklardan ikisi mevcut Air Force One uçağının yerine kullanılmak üzere modifiye edilmeyi bekliyor.
Uçağın üretimi sona erdi, ancak 747’nin silueti radarlardan daha uzun süre kaybolmayacak. Dünya genelinde halihazırda yaklaşık 400 adet 747 hizmete devam ediyor.
İlk seferini 22 Ocak 1970’te Washington ile Londra arasında yapan 747’in ilk versiyonu 360, son versiyonu ise 605 yolcu taşıyacak şekilde tasarlandı.
747, Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi NASA’ya da hizmet verdi ve özel tasarlanmış modeliyle uzay mekiklerinin taşınmasında kullanıldı.
