Bu yazı serisinin ilk 4 ülkesi; Kanada, Almanya, İsviçre ve İngiltere idi. O ülkelerde yapılan alışverişlerle eş zamanlı olarak ülkemizde de aynı alışverişler ya yapıldı ya da sadece raf fiyatları alındı.
Bu yazıya konu olan beşinci alışveriş ise 10 Haziran 2020 tarihinde Hollanda’da Albert Heijn mağazasından (küçük bir kısmı da bir Türk marketinden) yapıldı. Türkiye fiyatlarının ise Migros Sanal Market’ten alındığını öğrendik (Kaynak: YouTube, Funja Öztürk videosu).
50 ürünlük kıyaslamalı fiyat listesini ve detayını yazımın sonuna ekliyorum.
Sayın Öztürk’e bilgi edinmemizi sağladığı için ve gramaj-fiyat ayarlamasına kadar gösterdiği titiz çalışmadan dolayı teşekkür ediyorum.
Önce ülkenin ve perakendecinin şartlarına bakalım.
2019 yılının sonunda Türkiye’de enflasyon %11,84 çıkarken, 28 AB ülkesinde yıllık enflasyon %1,6, Euro bölgesini oluşturan 19 ülkede ise %1,3 çıkmıştı. Hollanda %2,8 ile ortalamanın üstünde kalmıştı. Daha önce incelediğimiz ülkelerden; Almanya’da %1,5, İngiltere’de %1,3, İsviçre’de -%0,1 çıkmıştı. (Kaynak: Eurostat)
Albert Heijn çeşit ve fiyat olarak Migros’tan çok Macro Center formatına daha yakındır. Hollanda tüketici pazarlarında fiyat değişimlerini takip eden istatistik bürosu IPV Data tarafından yapılan fiyat analizine göre (10 Haziran 2020); Albert Heijn marketlerinde son beş haftada A- marka ürünlerin raf fiyatlarında zam uygulanmıştır. Normal ülke şartlarında uygulanan zam ve indirimlerin dengede olduğu ama son beş haftada dengenin Albert Heijn düzeyinde bozulduğu IPV Data tarafından bildirilmiştir. 1806 farklı A-marka üründe gerçekleşen fiyat değişiminde; 1464 üründe zam, 342 üründe indirim yapıldığı açıklanmıştır.
Gerekçe ise ilginçtir!
“A-markalar, diğer markalara kıyasla ürün geliştirme ve inovasyonlara daha fazla sermaye ve kaynak harcamakta olduğundan dolayı, bu markalarda daha sık fiyat yükselmesi yaşanmaktadır” deniyor. Buna katılmak mümkün değildir.
A-markaların daha pahalı olması doğaldır ama diğer markalardan daha sık fiyat artışları normal değildir. Demek ki pandemi etkisi orada da değerlendirilmiş!
Nasıl bir perakendeci ile kıyaslama yapıldığını anlatmak açısından bu bilgiyi paylaştım. Bir de küresel tedarikçilerin neden enflasyonu yüksek yaşayan ülkelere sempati duydukları daha net anlaşılsın istedim.
Alışverişin hikâyesine gelince;
- Sayın Öztürk, tüketim alışkanlıkları sebebiyle memlekete özgü bir grup ihtiyaçları için de Avrupa’da çok bulunan Türk Marketlerinden birisini tercih etti.
- Hollanda alışverişi 218.88 euro tutarken, Türkiye alışverişi 1175.04 TL tuttu.
- 50 çeşit ürün içinden 8 çeşit ürün euro bazında bile ülkemizde daha pahalı çıktı. Bu ürünler; cheddar peynir, badem sütü, baget ekmek, frambuaz, avokado, bira, kinoa ve lindt çikolata olarak belirlendi. Sekiz ürünün yedisi ülkemizde üretilmektedir. Aralarında sadece bir adet ithal çikolata bulunmaktadır.
Kuşbaşı et ve Mr Muscle yüzey temizleyici, euro bazında bizdeki fiyatlara denk gelen iki üründür. Bu da ilginçtir.
Fiyatların yüksekliği bir önceki İngiltere alışverişi ile benzerlik göstermektedir. Gurme çeşitler olarak adlandırdığımız (organik, glutensiz, laktozsuz ve benzeri ürünler) kategorilerde fiyatlandırma mantığı bizde Avrupa’dan farklıdır. Bu, tek perakendeciye özgü bir durum da değildir, genel uygulamadır.
Hatırlayalım; İngiltere alışveriş toplamının sterlin bazında ülkemizden daha ucuz çıkmasının sebebi tüketici tercihlerinin çoğunlukla bu gruplara yoğunlaşmasıydı. Hollanda alışverişinde ise bu grup ürünler yüzde 20 sınırını geçmediği için toplamda aynı sonuçla karşılaşmadık.
- Alışveriş tarihinde euro kuru 7.71 TL idi.
- Youtuber, satınalma gücü farkını ölçmek üzere iki ülkedeki öğretmen maaşlarını esas almış. Hollandalı öğretmen maaşı 2500 euro, Türk öğretmen maaşı ise 4000 TL olarak hesaplarda kullanılmış.
- Ben de iki ülkenin asgari ücretli tüketicilerini bu hesaba dahil ettim. Hollanda’da asgari ücret 1653 euro, Türkiye’de 2324 TL olarak dikkate alındığında yukardakine benzer bir sonuç çıktığı görülecektir.
- Türkiye’de bir öğretmenin maaşı birim olarak Hollandalı öğretmenin 1,6 katı, asgari ücretli vatandaşımızın maaşı ise Hollandalı asgari ücretlinin 1,4 katı iken, bizdeki alışveriş için vatandaşlarımızın ceplerinden çıkacak para ise birim olarak 5,4 katıdır.
- Hollandalı bir öğretmen bir aylık maaşı ile bu alışverişi 11 defa yaparken, Türk öğretmen 3 defa yapabilmektedir. Asgari ücretli bir Hollandalı bir aylık maaşı ile bu alışverişi 7,5 defa yaparken, bizdeki asgari ücretli bu alışverişi 2 defa yapabilmektedir.
- Başka bir ifade ile Hollandalı öğretmen maaşının yüzde 8,7’si ile, Hollandalı asgari ücretli maaşının yüzde 13’ü ile bu alışverişi yapabilirken;
Türk öğretmen maaşının yüzde 29’u ile, ülkemizdeki asgari ücretli ise maaşının yüzde 50’si ile bu alışverişi gerçekleştirebilmektedir.
- Eğer Hollanda ile aramızda ücret ve fiyat düzeyi benzerlik gösterseydi, ülkemizdeki alışverişin tutarı 302– 348 TL civarlarında olmalıydı.
- Her ülkenin yerel parasının değerini; harcama yaparken de, gerçek geliri ile kıyaslarken de 1 birim olarak kabul etmek ve böyle kıyaslamak gerektiği için bizim tercihimiz de bu oldu.
Ancak kişi başı gelirleri arasında uçurum olan ülkeleri, “satınalma gücü paritesi” yanıltmasıyla eşitlemeye çalışan küresel kurumları izliyoruz. Bu örnekleri, o hesapların hayatın gerçeklerini yansıtmadığını da göstermek üzere veriyoruz.
Nitekim Hollanda’nın 2019 yılı kişi başı milli geliri 53.106 dolar iken (Kaynak: IMF), Türkiye’nin kişi başı milli geliri 9.127 dolardır. Yani biri diğerinin 5,8 katı…
Her iki tarafı, ikişer değişik gelir gruplarına göre ve birim para değerleri üzerinden karşılaştırdık. Ülkelerin gerçek ortalamasını da kişi başı milli gelir farkıyla gördük.
Evet döviz cinsinden kıyaslama yapmadık ama birim olarak karşılaştırdığımız durumda da neticenin fazla değişmediğini izlemiş olduk.
